ΣΜΥΡΝΗ ΜΕΡΟΣ 1o

 

Εικόνα 1

 Ικανοποιώντας την επιθυμία πολλών αναγνωστών, θα σας μεταφέρω, αρχίζοντας από σήμερα, τις ταξιδιωτικές εμπειρίες μου από την Σμύρνη και την ευρύτερη περιοχή της.

Ο νομός Ισμίρ (Σμύρνης) της σύγχρονης Τουρκίας περιλαμβάνει την ευρύτερη περιοχή της ομώνυμης χερσονήσου, που καταλήγει στο όμορφο Τσεσμέ (Κρήνη) απέναντι ακριβώς από τη Χίο. Όλοι γνωρίζουμε καλά πως στην χερσόνησο της Σμύρνης, καθώς και στα παράλια που εκτείνονται βόρεια και νότια από αυτή, για δεκάδες αιώνες χτυπούσε η καρδιά του μικρασιάτικου ελληνισμού. Η περίφημη Ιωνία υπήρξε ανέκαθεν ένας από τους λαμπρότερους φάρους πολιτισμού της ανθρωπότητας. Ένας φάρος, που από τον 19^ο κυρίως αιώνα είχε σαν φωτοδότρια εστία του τη μαγευτική (τότε) ελληνική Σμύρνη. Ο φάρος αυτός έσβησε οριστικά και η καρδιά του μικρασιάτικου ελληνισμού σταμάτησε βίαια να χτυπάει το 1922, όταν οι επαναστατικές δυνάμεις του Κεμάλ επισφράγισαν βάρβαρα και αποτρόπαια την οριστική επικράτησή τους, δρομολογώντας εξελίξεις καινοτόμες και κατ’ ουσία σωτήριες για τον τουρκικό λαό, δραματικές όμως για τον ελληνισμό, που πλήρωσε με ανυπολόγιστο τίμημα τα λάθη της τότε πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας του.

Εικόνα 2

Η Σμύρνη, η λαμπρή αυτή κοιτίδα του ελληνικού πολιτισμού, η πολιτιστική βιτρίνα της Ευρώπης, έγινε παρανάλωμα στις φλόγες της κεμαλικής επανάστασης, αφήνοντας την διαδοχή στη σημερινή απρόσωπη και αδιάφορη τσιμεντούπολη.  

Τι άραγε έχει απομείνει σήμερα που να θυμίζει έστω και επιφανειακά  το πρόσφατο λαμπρό παρελθόν και την ακμή της περίφημης αυτής πολιτείας των αρχών του 20^ου αιώνα; Τίποτε απολύτως.

Την ψυχρολουσία αυτής της στυγνής απάντησης νιώθει ο Έλληνας επισκέπτης από την πρώτη κιόλας στιγμή της εισόδου του στην απέραντη σύγχρονη τουρκική μεγαλούπολη των 4 και πλέον εκατομμυρίων κατοίκων.

Εικόνα 3

Η Σμύρνη είναι σήμερα από πληθυσμιακής απόψεως η τρίτη κατά σειρά μεγαλούπολη της Τουρκίας μετά την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, καθώς και το μεγαλύτερο και εμπορικότερο λιμάνι της γειτονικής μας χώρας.

Από την πρώτη στιγμή, που οδηγήσαμε το αυτοκίνητό μας μέσω των αναμφισβήτητα εξαίρετων περιφερειακών δρόμων της Σμύρνης, στην περιοχή του ξενοδοχείου μας, διαπιστώσαμε πως η πόλη που βλέπαμε δεν είχε τίποτε κοινό με τη Σμύρνη των νοσταλγικών και ρομαντικών καρποστάλ. Μια εντελώς απρόσωπη και πληκτική πόλη, με όλα τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων πολύβουων μεγαλουπόλεων, χωρίς μνημεία και παλιά κτίρια και με τον παραλιακό της δρόμο διαρκώς μποτιλιαρισμένο.

Ελάχιστα παλιά ξύλινα σπίτια, που σώθηκαν από την μεγάλη πυρκαγιά του 1922 και δίνουν μια μικρή γεύση του λαμπρού παρελθόντος της Σμύρνης, βρίσκονται διασκορπισμένα στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Ακόμη λιγότερες είναι οι χριστιανικές εκκλησίες, που σώζονται μέχρι σήμερα κι αυτές χάνονται ανάμεσα στις θεόρατες αποκρουστικές γκρίζες πολυκατοικίες.

Εικόνα 4

Κατά μήκος της απέραντης, ήσυχης και σχετικά περιποιημένης προβλήτας της σημερινής Σμύρνης, οι αραδιασμένοι κατά τακτά διαστήματα, σχεδόν αμίλητοι Τούρκοι ερασιτέχνες ψαράδες με τα μακριά καλάμια τους, συνθέτουν μία εικόνα ηρεμίας εντελώς αντίθετη με αυτή που παρουσιάζουν η κίνηση και ο θόρυβος του παραλιακού δρόμου, λίγες δεκάδες μέτρα μακρύτερα. Βαδίζοντας στο τσιμεντένιο κράσπεδο δίπλα στη θάλασσα του Αιγαίου με συνεπήρε η συγκίνηση συγκρίνοντας τη σημερινή γαλήνια εικόνα με τις φοβερές σκηνές του Αυγούστου 1922, που βλέπουμε συχνά σε κινηματογραφικά ντοκυμαντέρ. Τότε δηλαδή που τα αλαφιασμένα πλήθη των Ελλήνων προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να προσεγγίσουν τα σκάφη των ξένων στόλων για να γλιτώσουν από το μαχαίρι των διψασμένων για εκδίκηση άγριων ενόπλων του Κεμάλ.

Από τα λιγοστά ενδιαφέροντα, που μπορεί να επισκεφθεί κάποιος στη Σμύρνη σήμερα είναι ο αρχαιολογικός χώρος της αγοράς (στα βόρεια της πόλης) και τα δύο αξιόλογα αρχαιολογικά μουσεία της πόλης που φιλοξενούν πολλές αρχαιότητες από τις ιωνικές πόλεις. Γι’ αυτά όμως θα επανέλθουμε στην επόμενη ανάρτησή μας. 

 Αλέξανδρος Καλέμης

ΛΕΖΑΝΤΕΣ

Εικόνα 1   

Μία άχρωμη, απρόσωπη και πολύβουη μεγαλούπολη είναι η σημερινή Σμύρνη. Τίποτε δεν θυμίζει πια την πανέμορφη πόλη των αρχών του εικοστού αιώνα, που χάθηκε οριστικά το 1922. 

Εικόνα 2 

Από αυτή την ήσυχη προβλήτα της Σμύρνης του 2006, κάποια καλοκαιριάτικη μέρα του 1922, πανικόβλητοι οι Έλληνες κάτοικοί της έπεφταν στη θάλασσα για να γλιτώσουν από τους μαινόμενους Νεότουρκους του Κεμάλ. 

Εικόνα 3

Άποψη από τον αρχαιολογικό χώρο της αγοράς. Ο χώρος αυτός ανήκει στα ελάχιστα αξιοθέατα, που έχει να επιδείξει η σύγχρονη Σμύρνη.

   

Εικόνα 4

Ελάχιστες είναι οι εκκλησίες, που σώζονται ακόμη στη Σμύρνη. Εδώ η μικρή εκκλησία του Αγίου Πολυκάρπου στο κέντρο της πόλης.

ΑΜΑΣΕΙΑ & ΤΟΚΑΤ ΠΟΝΤΟΥ

Εικόνα 1

Μετά την επίσκεψή μας στην όμορφη Σινώπη του Πόντου και τις κωμικοτραγικές αντιθέσεις των δύο προσώπων της σύγχρονης και ευρωπαϊκά ενδεδυμένης Τουρκίας, περατώσαμε τη σύντομη περιοδεία μας σε μερικές από τις πόλεις του Δυτικού Πόντου με την επίσκεψή μας στην Αμάσεια και το Τοκάτ.

Η διαδρομή από τη Σινώπη στην Αμάσεια ανέρχεται στα 410 χλμ. καλυπτόμενη από ένα πολύ καλό επαρχιακό οδικό δίκτυο, αποτέλεσμα του οργασμού της τουρκικής οδοποιΐας της τελευταίας πενταετίας.  

Η Αμάσεια των 70.000 και πλέον κατοίκων είναι μία εντυπωσιακά όμορφη πόλη κτισμένη στις δύο όχθες ενός ποταμού. Ωραία κτίρια, όμορφες γέφυρες και ένα κάστρο στο μεγάλο ύψωμα κάτω από το οποίο βρίσκεται χτισμένη η πόλη. Στο ύψωμα αυτό είναι λαξευμένοι οι επιβλητικοί τάφοι των Μιθριδατιδών, ορατοί από τα περισσότερα σημεία της πόλης. Την Αμάσεια όπως προανέφερα, διασχίζει ο ποταμός Ίρις (σήμερα Γετσίλιμαρκ).

Εικόνα 2

Η Αμάσεια, όπως η Σινώπη και η Κασταμονή διατηρεί το όνομά της σε όλες τις φάσεις της μακραίωνης και πολύκροτης ιστορίας της. Σύμφωνα με τα στοιχεία, που προκύπτουν από τις ανασκαφές, η Αμάσεια έχει ιστορία μεγαλύτερη των 6.000 ετών, αφού κατοικείται αδιάκοπα από την 4^η π.Χ. χιλιετία.

Η πόλη ανακηρύχθηκε σε πρωτεύουσα του Μιθριδατικού Βασιλείου του Πόντου από τον Μιθριδάτη τον Α’, τον Κτίστη, περί το 300 π.Χ. Η Αμάσεια παρέμεινε πρωτεύουσα μέχρι το 183 π.Χ. οπότε ο Φαρνάκης ο Α’ μετέφερε την έδρα του βασιλείου στη Σινώπη, χωρίς όμως ουδέποτε η Αμάσεια να χάσει την αίγλη της.

Εικόνα 3

Στην Αμάσεια γεννήθηκε το 65 π.Χ. ο μεγάλος Έλληνας στωικός φιλόσοφος, ιστορικός και γεωγράφος, Στράβων. Ο Στράβων προκειμένου να ολοκληρώσει την κοσμοθεωρία του, ταξίδεψε σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο, από την Αρμενία ως την Τυρρηνία και από τον Πόντο μέχρι την Αιθιοπία, καταγράφοντας τις εμπειρίες και τις γνώσεις που αποκόμισε. Πολυγραφότατος ο Στράβων, γνώρισε τη διαχρονική φήμη του κυρίως από το έργο του «Γεωγραφικά», που αποτελείται από 7 βιβλία. Ο Στράβων ως γνωστό πέθανε το 23 μ.Χ.

Η Αμάσεια διατηρήθηκε σε ακμή και κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής, δίδοντας μάλιστα και αγωνιστικό φόρο αίματος κατά την εποχή των Διωγμών με πρώτο μάρτυρα τον Θεόδωρο Τήρωνα (άγιο εκ των υστέρων). Από το 712 και μετά η Αμάσεια άρχισε να δέχεται τους κατακτητές της με πρώτους τους Άραβες. Ακολούθησαν οι Τουρκομάνοι, οι Σελτζούκοι και οι Οθωμανοί.

Εικόνα 4

Στην Αμάσεια μετά την επιβολή του Κεμάλ, λειτούργησαν τα περίφημα «Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας» (1921-1922) που έστειλαν στην αγχόνη εκατοντάδες Έλληνες Ποντίους αγωνιστές.

Στη σύγχρονη τουριστική Αμάσεια πέραν των φυσικών καλλονών, των λαξευμένων βασιλικών τάφων και ενός ρωμαϊκού υδραγωγείου δεν υπάρχουν σημαντικά μνημεία που να μαρτυρούν το μακραίωνο ελληνικό παρελθόν της πόλης.

Το Τοκάτ μια ακόμη πόλη του Πόντου με ελληνικό παρελθόν υπήρξε ο τελευταίος σταθμός του ταξιδιού μας στο Δυτικό Πόντο. Η πόλη έχει 120.000 κατοίκους. Πρόκειται για μία τυπική τουρκική επαρχιακή πόλη με λιγοστά μνημεία τουρκικού κυρίως παρελθόντος.

Αλέξανδρος Καλέμης

 

ΛΕΖΑΝΤΕΣ

Εικόνα 1

Στις όχθες του ποταμού Ίριδος (Γετσίλιμαρκ) βρίσκεται χτισμένη η όμορφη πόλη της Αμάσειας.

Εικόνα 2

Στα υψώματα του φαραγγιού, πάνω από το ποτάμι, είναι λαξευμένοι οι βασιλικοί τάφοι του Μιθριδάτη, ορατοί από τα περισσότερα σημεία του κέντρου της πόλης.

Εικόνα 3

Ένας από του λαξευμένους τάφους των Μιθριδατιδών.

   

Εικόνα 4

Μια όμορφη επαρχιακή τουρκική πόλη είναι το Τοκάτ του Πόντου, χωρίς όμως διατηρημένα μνημεία, που μαρτυρούν το μακραίωνο ελληνικό παρελθόν του.

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΧΘΕΣ (ΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΣΙΝΩΠΗΣ ΕΚΘΕΤΕΙ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ)

ΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΣΙΝΩΠΗΣ ΕΚΘΕΤΕΙ 

ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ

Εικόνα 1

Κατά τη διάρκεια της διήμερης παραμονής μας στη μικρή αλλά πανέμορφη Σινώπη του Πόντου είχαμε την ευκαιρία να δούμε πολλά από τα απομεινάρια του ελληνικού και βυζαντινού παρελθόντος της πόλης. Μας δόθηκε όμως η ευκαιρία να γνωρίσουμε και το άλλο πρόσωπο της μεγάλης πολιτιστικής (ή καλλίτερα εκπολιτιστικής) εκστρατείας στην οποία έχει επιδοθεί επιμελώς κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων το τουρκικό κράτος, προκειμένου αφενός να αυξήσει τα είδη υψηλά τουριστικά έσοδά του, αφετέρου να ενισχύσει τις προϋποθέσεις για την μελλοντική ένταξή του στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Εικόνα 2

Το πρόσωπο αυτό, παρά τις προσπάθειες της επίσημης Τουρκίας να καλυφθεί ή να εξωραϊστεί, εμφανίζεται σε πολλές περιπτώσεις σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια, κυρίως στα μάτια των ελεύθερων επισκεπτών της (όπως κι εμείς). Των επισκεπτών δηλαδή, που δεν επιλέγουν για την ξενάγησή τους οργανωμένα ταξιδιωτικά γραφεία, για να οδηγηθούν ως άβουλα μέλη τουριστικών γκρουπ σε επιλεγμένους μνημειακούς χώρους επιμελώς διαμορφωμένους έτσι ώστε να προβάλουν την (επιθυμητή μεν πλασματική δε) εικόνα μιας σύγχρονης και ευρωπαϊκής Τουρκίας.

Εικόνα 3

Περιδιαβαίνοντας λοιπόν τους στενούς δρόμους και τα λιθόστρωτα της Σινώπης, παρατηρούσαμε τις χαρακτηριστικές καφετί τουριστικές πινακίδες, που οδηγούν στις θέσεις των διάφορων αξιοθέατων και αρχαίων μνημείων. Κάποιες από αυτές επέμεναν να υποδεικνύουν την θέση του ναού Μπαλατλάρ Κιλισεσί (εκκλησία του παλατιού), ο οποίος βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν της παλιάς ελληνικής συνοικίας, εκτός των βυζαντινών τειχών της Σινώπης.

Ο παμπάλαιος αυτός ναός της Θεοτόκου ή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ ονομάζεται Μπαλατλάρ Κιλισεσί δηλαδή εκκλησία του παλατιού γιατί είχε χτιστεί από τους χριστιανούς ακριβώς στο κέντρο του γενικότερου οικοδομικού συμπλέγματος, που συνέθετε το τεράστιο παλάτι του Μιθριδάτη.

Εικόνα 4

 Η εκκλησία αυτή, αλλά και τα παλιότερα υπολείμματα των Μιθριδατικών κτισμάτων έχουν την παράδοξη ιδιαιτερότητα να βρίσκονται σε ιδιωτικό χώρο (που για κάποιους λόγους δεν έχει απαλλοτριωθεί από το τουρκικό κράτος) και ταυτοχρόνως να αποτελούν επισκέψιμο (χωρίς εισιτήριο) μνημείο.

Όπως προανέφερα, παντού υπάρχουν επιγραφές οι οποίες υποδεικνύουν το σημείο που βρίσκεται ο ναός, ενώ έξω από την κλειστή είσοδο του ιδιωτικού κτήματος, υπάρχει δίγλωσση επιγραφή με την ιστορία του ναού. Γεμάτος απορίες γι αυτή την πολύ παράδοξη περίπτωση μπήκα στον πειρασμό να αφαιρέσω το σύρμα, που έδενε τα δύο μέρη της σιδερόπορτας στην είσοδο του μικρού ιδιωτικού κτήματος. Εισήλθα δειλά, και περνώντας έναν μικρό καλλιεργημένο κήπο, βρέθηκα τελικά στην είσοδο του μνημείου.

Εκεί γνώρισα την απογοήτευση, που μοιραία καταλαμβάνει τον όποιον επισκέπτη θέλει να συγκαταλέγεται σ΄αυτό που λέμε «πολιτισμένο κόσμο». Περνώντας τον θόλο της εισόδου βρέθηκα μπροστά σε ένα οικτρό θέαμα ενός εγκαταλειμμένου μνημείου στο έλεος του χρόνου, των καιρικών συνθηκών και των διάφορων αφελών και απολίτιστων βαρβάρων, οι οποίοι έχουν μετατρέψει τους χώρους του ναού σε υπαίθρια τουαλέτα, αποπατώντας κάτω από τα απομεινάρια των αγιογραφιών.

Εικόνα 5

Μετά τα αρχικά ανάμικτα αισθήματα οργής και λύπης, διερωτήθηκα, όπως εύλογα θα έκανε ο κάθε άνθρωπος, πως είναι δυνατόν οι τουριστικές υπηρεσίες της Τουρκίας να διαφημίζουν ως επισκέψιμο ένα μνημείο βεβηλωμένο εκούσια ή ακούσια από τους πολίτες της χώρας τους και μάλιστα εντός χώρου, τον οποίο δεν μπορούν να ελέγξουν. Στην περίπτωση αυτή προφανώς έχουμε να κάνουμε με την περίπτωση του ορισμού της αφέλειας για να μη πω της βλακείας.

Τελειώνοντας όμως και για προσγειώσω τους χαμογελούντες, για την τουρκική ανοησία, αναγνώστες μας, τους παραπέμπω σε πολλά δικά μας μνημεία (της Ευβοίας μη εξαιρουμένης), που εμφανίζουν δυστυχώς την ίδια αν όχι χειρότερη εικόνα με αυτή του ναού της Θεοτόκου στη Σινώπη του Πόντου.

Αλέξανδρος Καλέμης

 

ΛΕΖΑΝΤΕΣ

Εικόνα 1

Πινακίδες έξω από την κλειστή πόρτα του ιδιωτικού κτήματος, οδηγούν στη θέση του μνημείου και εξιστορούν το παρελθόν της Μπαλατλάρ Κιλισεσί (εκκλησίας του παλατιού). 

Εικόνα 2

Η είσοδος του γενικότερου αρχαίου κτιριακού συγκροτήματος στο κέντρο του οποίου βρίσκεται ναός της Θεοτόκου της Σινώπης (Μπαλατλάρ Κιλισεσί).

Εικόνα 3

Η είσοδος του ναού. Συνύπαρξη γκράφιτι και αγιογραφιών.

Εικόνα 4

Κάτω από τον αγιογραφημένο θόλο του ναού κάποιοι από τους «εκπολιτισθέντες ευρωπαίους» κατοίκους της Σινώπης, φρόντισαν να αφήσουν τα ιστορικά ίχνη ολοκλήρωσης μίας εκ των βιολογικών τους αναγκών (μαύρο σημάδι στο κάτω αριστερό μέρος της φωτογραφίας).     

   

Εικόνα 5

Ότι έχει απομείνει από τις απροστάτευτες αγιογραφίες της Μπαλατλάρ Κιλισεσί (εκκλησίας του παλατιού), στη Σινώπη.