43. Η ΧΑΛΚΙΔΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Αλέξανδρου Καλέμη

Πριν περάσουμε στη συνέχεια της ευβοϊκής ιστορίας και την σημαντική περίοδο ακμής της Εύβοιας, που παρατηρήθηκε από τα τέλη του 4^ου αιώνα π.Χ. μέχρι την κατάκτηση της Εύβοιας από τους Ρωμαίους, καλό θα ήταν να κάνουμε μία μικρή παρένθεση.

Η παρένθεση αυτή, καθόλου άσχετη με την περίοδο που περιγράφουμε, αφορά μια πολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της πόλης της Χαλκίδας, όπως αυτή ήταν κατά την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των επιγόνων του. Η περιγραφή έχει γίνει από τον γεωγράφο, περιηγητή και χρονικογράφο Ηρακλείδη τον Κρητικό, που έζησε το δεύτερο ήμισυ του 4^ου αι. π.Χ. και πέθανε στις αρχές του 3^ου π.Χ. αιώνα. Αρκετοί ερευνητές ισχυρίζονται πως ο Ηρακλείδης καταγόταν από την Κρήτη και γι αυτό τον καταγράφουν ως «Κρητικό». Δεν είναι λίγοι όμως και αυτοί που τον αναφέρουν ως «Κριτικό» με «ι» δηλαδή. Εμείς όμως παρακάμπτουμε τις ορθογραφικές διαμάχες, προχωρώντας στο θέμα που μας ενδιαφέρει.

Από τα έργα του Ηρακλείδη λοιπόν «Περί των εν τη Ελλάδι πόλεων», «Περί ορέων της Ελλάδος» και «Αναγραφή της Ελλάδος», έχουν σωθεί αποσπάσματα, μέσα στα οποία βρίσκεται και μία λεπτομερής περιγραφή της αρχαίας Χαλκίδας. 

 Όπως και οι άλλοι γεωγράφοι (Στράβων, Δίων ο Χρυσόστομος, Τίτος ο Λίβιος κ.α.) έτσι και ο Ηρακλείδης αναφέρεται εμφαντικά στον Εύριπο, στο λιμάνι της Χαλκίδας και φυσικά στην οχύρωση του πορθμού με τους δύο πύργους, που κατασκεύασε ο Φίλιππος. Για την οχύρωση αυτή, τους πύργους και το τείχος αναφερθήκαμε και στα προηγούμενα άρθρα μας με αρκετές λεπτομέρειες. Θα πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε την αναφορά του Τίτου του Λίβιου για το τείχος, που το χαρακτηρίζει απόρθητο. Πρόκειται φυσικά για την αρχή της ιστορίας του μοναδικού αυτού τείχους, που διατηρήθηκε αναβαθμιζόμενο κατά τον Μεσαίωνα και την Τουρκοκρατία, μέχρι τον 19^ο αιώνα. Τότε δηλαδή, που κάποιοι ανεγκέφαλοι εγκληματίες το γκρέμισαν (1890) για να εκσυγχρονίσουν την Χαλκίδα. Μάλιστα σύμφωνα με μαρτυρίες τα μπάζα αποτιμήθηκαν 2,70 δραχμές το κυβικό, ώστε να αποζημιωθεί ο εργολάβος που ανέλαβε το έργο. Τόσο κοστολογήθηκε η ιστορία του τόπου.

  Εκτός όμως από τις εμφαντικές περιγραφές του Ηρακλείδη για τις οχυρώσεις της Χαλκίδας (πρόσφατες την εποχή που την επισκέφθηκε), ο αρχαίος περιηγητής μας δίνει και άλλες εντυπωσιακές λεπτομέρειες. Όπως μας περιγράφει λοιπόν, η μεγάλη Αγορά της πόλης ήταν από τις σημαντικότερες της αρχαίας Ελλάδας. Περιστοιχιζόταν από τρεις στοές και βρισκόταν σε τέτοια θέση, κοντά στον Εύριπο, ώστε να διευκολύνεται η διεξαγωγή του εμπορίου και η διακίνηση των εμπορευμάτων μέσα από τα δύο λιμάνια της πόλης. Σύμφωνα με τις περιγραφές του Ηρακλείδη, τα υπολείμματα των στοών της αγοράς πρέπει να βρίσκονται κάτω από τη σύγχρονη πόλη, αφού η πλησιέστερη στο χώρο της Αγοράς πύλη ήταν στα τείχη του λιμανιού. 

 Η αρχαία Χαλκίδα ήταν μία μεγαλούπολη για τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Κατά τον Ηρακλείδη η περίμετρος της πόλης ξεπερνούσε τα 70 στάδια (11,5 – 12 χλμ. περίπου). Σε αντίθεση μάλιστα με τη σημερινή, η αρχαία Χαλκίδα ήταν μια καταπράσινη πόλη στολισμένη με πολλά μνημεία και ωραία δημόσια κτίρια.

  Χαρακτηριστική είναι η επισήμανση του Ηρακλείδη για την ύπαρξη στη Χαλκίδα θεάτρων περισσότερων του ενός, που ήταν και ο κανόνας για τις αρχαιοελληνικές πόλεις. «Πάσα ελαιόφυτος, αγαθή δε και η θάλασσα» μας γράφει ο Ηρακλείδης υποδηλώνοντας τη διαπίστωση και των άλλων χρονικογράφων. Πως η Χαλκίδα δηλαδή παρήγαγε εξαίρετο λάδι και ταυτόχρονα προσέφερα (όπως και σήμερα) στους Χαλκιδείς πλούσια αλιεύματα, θαλασσινά, αλλά και πορφυρούχα κοχύλια, που χρησιμοποιούνταν στη βιομηχανία της πορφύρας. 

Οι αρχαίοι χρονικογράφοι αναφέρονται εμφαντικά στον ενάλιο πλούτο του Ευρίπου και της Χαλκίδας. Ιδιαίτερη αναφορά μάλιστα γίνεται στη γνωστή μας Σαλιάρα, το μικρό ψαράκι που βρίθει στα ρηχά νερά της Χαλκίδας μέχρι και σήμερα.  

 Για τα θαλασσινά και τα ψάρια της Χαλκίδας έχουν γράψει τόσο ο Αθήναιος, όσο και ο Αριστοτέλης. Και οι δύο έχουν αναφερθεί στους «βλένους» ένα ψαράκι συγγενικό του γοβιού. Πρόκειται για τη γνωστή μας σήμερα «σαλιάρα» που πράγματι βρίθει στις παραλίες της Χαλκίδας. 

  Σύμφωνα με όσα μας αναφέρει στους Δειπνοσοφιστές ο Αθήναιος, η Χαλκίδα είχε υφάλμηρα νερά, ενώ το νερό της Αρέθουσας πηγής ήταν πολύ καλής ποιότητας και κάλυπτε τις ανάγκες των κατοίκων.

Στη συνέχεια της ιστορίας μας θα έχουμε την ευκαιρία να μεταφέρουμε πληροφορίες για την Χαλκίδα, τόσο της ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου, όσο των μεταγενέστερων χρόνων της ενετοκρατίας και της τουρκοκρατίας.

 Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.