47. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ

 Αλέξανδρου Καλέμη

Όπως είδαμε κατά τη διάρκεια του 3^ου αι. π.Χ. η Εύβοια και κυρίως το βόρειο τμήμα της, γνώρισε ίσως την σπουδαιότερη περίοδο πολιτιστικής ακμής της ιστορίας της. Είναι η εποχή της κυριαρχίας των Μακεδόνων, οι οποίοι όμως μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου καταγίνονταν σε συνεχείς διαμάχες για τη μοιρασιά της τεράστιας αυτοκρατορίας, που δημιούργησε ο μεγάλος ηγέτης. Η συμμετοχή της Εύβοιας σε αυτές τις διαμάχες των επιγόνων δεν ήταν σημαντική και με κανένα τρόπο δεν ανέστειλε την αναπτυξιακή της πορεία.

Με το πέρασμα του χρόνου όμως η κατάσταση αυτής της συνεχούς διαμάχης άρχισε να κουράζει τους Έλληνες. Προς το τέλος μάλιστα του 3^ου αι. π.Χ. στις αντιμακεδονικές κινήσεις που αναπτύσσονται στην Ελλάδα, έρχεται να προστεθεί και ένας ακόμη παράγων. Είναι αυτός των Ρωμαίων, που η παρουσία τους είχε ήδη αρχίσει να γίνεται αισθητή στην Ευρώπη.

Οι Ρωμαίοι αυτή την εποχή με πρόφαση την καταπολέμηση της πειρατείας, είχαν εγκατασταθεί στα παράλια της Ιλλυρίας (σημερινής Αλβανίας). Δεν έχαναν λοιπόν τις ευκαιρίες να συμπαρίστανται στις όποιες ελληνικές κινήσεις εναντίον των Μακεδόνων.  

Σταθμός για την ιστορία του Ελληνισμού ήταν η περίοδος εξουσίας του Φίλιππου του Ε΄ κατά την διάρκεια της οποίας ξεκίνησε, αλλά και επισφραγίστηκε η κυριαρχία των Ρωμαίων τόσο στον ελληνικό χώρο, όσο και στην αυτοκρατορία, που είχε δημιουργήσει ο Μέγας Αλέξανδρος.

Φίλιππος Ε΄. Ο προτελευταίος βασιλιάς της Μακεδονίας. Γεννήθηκε το 238 π.Χ. στην Πέλλα και πέθανε το 179 π.Χ. στην Αμφίπολη.

Όταν ο Φίλιππος ο Ε΄ ανέλαβε την εξουσία είχε ήδη να αντιμετωπίσει ένα πλήθος προβλημάτων. Οι εναντίον του  συμμαχίες ήταν πολλές και εναλλασσόμενες. Οι Αιτωλοί και οι Ρωμαίοι ήταν οι βασικότεροι μεταξύ των πολλών αντιπάλων του. Η περίοδος 215-205 π.Χ. ονομάστηκε Α΄ Μακεδονικός πόλεμος και σημαδεύτηκε από πολλά γεγονότα. Μεταξύ αυτών η κατάληψη της Αίγινας από τους Ρωμαίους (210 π.Χ.) και η πώληση των κατοίκων της ως δούλων.

Αυτή την περίοδο, σύμφωνα με τις περιγραφές του Πολύβιου, στην Χαλκίδα διαδραματίστηκε μία μυθιστορηματική συνωμοσία σε βάρος του Φιλίππου (Ε΄) από τον στρατηγό του Απελλή. Η συνωμοσία μάλιστα αυτή, κατά την περιγραφή, έγινε στην αρχή του καλοκαιριού, που ο Αννίβας πέρασε τον ποταμό Ίβηρα και άρχισε την περίφημη εκστρατεία του εναντίον της Ιταλίας.

Πολύβιος:  Έλληνας ιστορικός (200-118 π.Χ.). Έγραψε το βιβλίο «Η Άνοδος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας», στο οποίο περιγράφεται λεπτομερώς η περίοδος από το 220 ως 146 π.Χ. Μεταξύ άλλων υπάρχουν πολλές ιστορικές πληροφορίες για την Εύβοια εκείνης της περιόδου.

Εκείνη την περίοδο ο Φίλιππος ετοίμαζε εντατικά τον στρατό του με σκοπό να επιτεθεί από στεριά και θάλασσα στους Αιτωλούς και στους συμμάχους τους. Ο έμπιστος στρατηγός του Απελλής, βρήκε την ευκαιρία να οργανώσει τη συνωμοσία με συνεργάτες του τον Λεόντιο και τον Μεγαλέα. Σκοπός τους η αποτυχία του Φιλίππου στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του και η εν συνεχεία έκπτωσή του από τον μακεδονικό θρόνο. Σύμφωνα με το σχέδιό τους, ο Απελλής θα αποσυρόταν στην Χαλκίδα και από εκεί θα εμπόδιζε να φτάνουν τα πολεμικά εφόδια από την Μακεδονία προς τον Φίλιππο και τον στρατό του.

Στην αρχή το σχέδιο των συνωμοτών στέφθηκε από πρόσκαιρη επιτυχία, η συνέχεια όμως δεν ήταν ευτυχής γι αυτούς. Κάποιες επιστολές του Μεγαλέα προς τους Αιτωλούς έπεσαν στα χέρια του Φιλίππου και η συνωμοσία αποκαλύφθηκε. Αρχικά αυτοκτόνησε στην Χαλκίδα ο Μεγαλέας και λίγο αργότερα ο Απελλής μαζί με τον γιο του και τον εραστή του «…συνέβη και τον Απελλήν μεταλλάξαι τον βίον, άμα δε και τον υιόν και τον ερώμενον…» (Πολύβιος 5,28,4-9).

Η Χαλκίδα και εν γένει η Εύβοια έμειναν πιστές στον Φίλιππο Ε΄ και στους Μακεδόνες μέχρι τέλους, απολαμβάνοντας την προστασία τους από τις ρωμαϊκές επελάσεις. Μάλιστα ο Φίλιππος οργάνωσε συστήματα ταχείας μετάδοσης ειδήσεων σχετικών με τις μετακινήσεις των εχθρών με πυρσούς και φρυκτωρίες,  ανάμεσα στην Σκόπελο στην Εύβοια και την Φωκίδα «ίνα μηδέν αυτόν λανθάνη των πραττομένων».  

Σε πολλά υψηλά σημεία της Εύβοιας, σώζονται ίχνη από τις φρυκτωρίες που εγκατέστησε ο Φίλιππος ο Ε΄, προκειμένου να έχει άμεση πληροφόρηση (με την μέθοδο των πυρσών) για τις κινήσεις του στόλου των Ρωμαίων και της Περγάμου.    

Την ίδια εποχή συνάφθηκε και η συνθήκη μεταξύ των Ρωμαίων και του βασιλιά της Περγάμου Άτταλου του Α΄, ο οποίος υπήρξε ο κατακτητής αλλά και καταστροφέας της περίφημης τότε Ωρεού. Μετά την υπογραφή της συμμαχίας Ρώμης και Περγάμου ο ανθύπατος Σουλπίδιος Γάλβας και ο Άτταλος άρχισαν συνδυασμένες πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον του Φιλίππου του Ε΄, κυρίως στα νησιά του Αιγαίου και τα παράλια της Εύβοιας. Παράλληλα οι Αιτωλοί και οι υπόλοιποι εν Ελλάδι, αντίπαλοι των Μακεδόνων, τρομοκρατούσαν όσες ελληνικές πόλεις είχαν φιλικές σχέσεις με τον Φίλιππο.

Άτταλος Α΄ ο Σωτήρ (269-197 π.Χ.): Ηγεμόνας του ελληνιστικού βασιλείου της Περγάμου και  πρώτο μέλος της Δυναστείας των Ατταλιδών. Το όνομά του συνδέθηκε αρνητικά τις καταστροφές, που επέφερε στην Εύβοια ως σύμμαχος των Ρωμαίων. 

Στο μεταξύ ο στόλος της Περγάμου, αφού διέπλευσε ανενόχλητος το Αιγαίο, αγκυροβόλησε στην Σκόπελο. Ειδοποιημένος από τους έντρομους Ευβοείς ο Φίλιππος, έφθασε γρήγορα στην επί του Παγασητικού κόλπου, πόλη της Δημητριάδας. Από εκεί έστειλε απεσταλμένους προς τη Σκόπελο, ειδοποιώντας τους εκεί διοικητές του να τον ενημερώνου διαρκώς με σήματα πυρών για τις κινήσεις των εχθρών. Για τις φρυκτωρίες αυτές και για τον τρόπο της χρήσης τους μας πληροφορούν αναλυτικά στις περιγραφές τους, τόσο ο Λίβιος, όσο και ο Πολύβιος.

Τίτος Λίβιος: Ρωμαίος ιστορικός (59 π.Χ. – 17 μ.Χ.). Έγραψε μία μνημειώδη ιστορία της Ρώμης και του ρωμαϊκού λαού. Λεπτομερείς είναι οι αναφορές του στην κατάκτηση της Εύβοιας από τους Ρωμαίους και τις καταστροφές της Χαλκίδας και της Ωρεού.

Το 208 π.Χ. ο κλοιός των Ρωμαίων είχε ήδη αρχίσει να κλείνει ασφυκτικά γύρω από την Ελλάδα, παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες των Μακεδόνων.   

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.