4. Η ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 20.000 ΧΡΟΝΙΑ

 Αλέξανδρου Καλέμη

Ανάλογου ενδιαφέροντος με την πολιτισμική ιστορία της Εύβοιας των 5.000 τελευταίων ετών είναι και η ιστορία της γεωφυσικής διαμόρφωσης του νησιού μας κατά την περίοδο των 20.000 τελευταίων ετών, αλλά και των περιόδων που προηγήθηκαν.

Πολύτιμοι πληροφοριοδότες μου για τις περιόδους αυτές, εκτός της πλούσιας βιβλιογραφίας, υπήρξαν ο παλαιοντολόγος πανεπιστημιακός καθηγητής κ. Γ. Θεοδώρου, δημιουργός της παλαιοντολογικής συλλογής της Κερασιάς και οι επίσης πανεπιστημιακοί καθηγητές κ.κ. Α. Μαριολάκος και  Χ. Μαντέκας.

Οι τελευταίοι μάλιστα μου χάρισαν και τους χάρτες γεωγραφικών διαμορφώσεων της Εύβοιας κατά τα τελευταία 20.000 χρόνια, τους οποίους και δημοσίευσα στα βιβλία Ιστορίας της Εύβοιας, που εκδόσαμε το 2002 με την βοήθεια της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

 Στη συνέχεια θα παραθέσω τα κείμενα των καθηγητών όπως ακριβώς μου τα έστειλαν μαζί με τους χάρτες που κατασκευάστηκαν βάσει της μελέτης τους:  

«Κατά το Τεταρτογενές, το οποίο είναι το πιο πρόσφατο τμήμα της ιστορίας της Γης (=τα τελευταία περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια) έχει τεκμηριωθεί μία περιοδικότητα στο κλίμα της Γης, η οποία οφείλεται σε αστρονομικά αίτια (θεωρία του Μilankowitch, 1941). 

Έτσι κάπως ήταν ο χάρτης της περιοχής που βρίσκεται η σημερινή Εύβοια κατά την Μειόκαινο Περίοδο, στην οποία ανήκουν τα ευρήματα του καθηγητή Γ. Θεοδώρου. Το σημερινό Αιγαίο ήταν μια μεγάλη στεριά με βουνά της τα σημερινά νησιά. Μια στεριά που επέτρεπε μεταναστεύσεις ζώων από την Ασία στην Ελλάδα με πρώτο σταθμό τους τον χώρο που καλύπτει σήμερα η Εύβοια.

 Οι μεταβολές αυτές, που είναι στην ουσία θερμοκρασιακές μεταβολές εκφράζονται με την διαδοχή παγετωδών και μεσοπαγετωδών περιόδων. Κατά τις παγετώδεις περιόδους, μεγάλες ποσότητες νερού ήταν δεσμευμένες στη στερεά φάση (πάγος) και επειδή θεωρούμε ότι η συνολική ποσότητα του νερού στη Γη παραμένει σταθερή (Η₂Ο_{αέρια φάση} + Η₂Ο_{υγρή φάση} + Η₂Ο_{στερεά φάση} = σταθερά), το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την ταπείνωση της θαλάσσιας στάθμης. Η τελευταία παγετώδης περίοδος άρχισε περίπου πριν από 100.000 χρόνια (και κυρίως πριν από 70.000 χρόνια) και διάρκεσε έως 18.000 χρόνια πριν από σήμερα.

Κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια, δηλαδή μετά το τέλος της τελευταίας παγετώδους περιόδου, οι κλιματικές αλλαγές, που σημειώθηκαν λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας, είχαν ως επακόλουθο την τήξη των τεράστιων όγκων παγετώνων -που είχαν αποτεθεί στην ξηρά- με αποτέλεσμα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

18.000 χρόνια Β.Ρ. (=Before Present : πριν από σήμερα) 

Κατά την περίοδο εκείνη έχει υπολογιστεί ότι η στάθμη της θάλασσας βρισκόταν 125-150 μέτρα πιο χαμηλά σε σχέση με την σημερινή, δεν υπήρχε ο Μαλιακός κόλπος –που ήταν ξηρά- ενώ στη θέση του Βόρειου Ευβοϊκού ήταν μία σχετικά μικρή λίμνη μπροστά από τη σημερινή Λίμνη (το αρχαίο Ελύμνιον) η οποία εκτεινόταν έως περίπου τη θέση των σημερινών Λουτρών της Αιδηψού. 

 Ο Παγασητικός αποτελούσε επίσης κατά το μεγαλύτερο τμήμα του λίμνη ενώ η Σκιάθος ήταν ενωμένη με το Πήλιο. Ο Νότιος Ευβοϊκός αποτελούσε επίσης μία μικρή λίμνη –ενδεχομένως- ενώ η Νότια Εύβοια ήταν ενωμένη με την Αττική καθώς και με την νήσο Κέα. Μεταξύ της ΝΑ Αττικής, ΒΔ της Κέας και ΝΝΑ της Καρύστου πρέπει να υπήρχε μία εκτεταμένη λίμνη. Μεταξύ της Νότιας Εύβοιας και της νήσου Άνδρου υπήρχε πάντα –σε όλες τις εποχές- ένας θαλάσσιος δίαυλος. Οι ανατολικές (προς το Αιγαίο πέλαγος) ακτές της Εύβοιας ήταν μετατοπισμένες ακόμη πιο ανατολικά.

12.000 χρόνια Β.Ρ. 
Την περίοδο εκείνη η λίμνη του Β. Ευβοϊκού είχε επεκταθεί τόσο προς νότο (ΝΑ) όσο και προς βορρά (δυτικά). Ο Μαλιακός παρέμενε ξηρά, ενώ η παλαιολίμνη του Παγασητικού είχε ενωθεί με το Αιγαίο. 

 Ο δίαυλος των Ωρεών δεν είχε κατακλυστεί ακόμη από το θαλασσινό νερό, αλλά αποτελούσε έναν μικρό κόλπο ΒΒΔ της Ιστιαίας. Στο νότο, ο Νότιος Ευβοϊκός είχε εν μέρει κατακλυστεί από την θάλασσα –μέσω της πρώην παλαιολίμνης νότια της Καρύστου, η οποία απέκτησε σταδιακά θαλάσσια επικοινωνία βόρεια της Κέας, όπως και στα δυτικά μεταξύ Κέας και Μακρονήσου, σχηματίζοντας έναν παλαιοκόλπο, το βόρειο όριο του οποίου ήταν οι νότιες ακτές της Εύβοιας προεκτεινόμενες έως την Αττική. Ο Βόρειος και ο Νότιος Ευβοϊκός δεν είχαν ενωθεί ακόμη, ενώ ΒΔ και ΝΑ της Χαλκίδας υπήρχε μία σημαντική λωρίδα χέρσου (ισθμός).

9-10.000 χρόνια Β.Ρ. 
Την περίοδο εκείνη η θάλασσα είχε κατακλύσει τον δίαυλο των Ωρεών και είχε ενωθεί με τον Β. Ευβοϊκό κόλπο. Ο Μαλιακός παρέμενε ξηρά, ενώ η Σκιάθος παρέμενε ενωμένη με το Πήλιο. Οι Βόρειος και Νότιος Ευβοϊκός δεν είχαν ενωθεί ακόμη, αν και ο ισθμός της Χαλκίδας είχε περιοριστεί.

6.000(;) χρόνια Β.Ρ. - Σήμερα 

Ένωση του Βόρειου Ευβοϊκού με τον Νότιο, διαχωρισμός της Σκιάθου από το Πήλιο και κατάκλυση του Μαλιακού. Έκτοτε η ακτογραμμή του Μαλιακού καθορίζεται κυρίως από τις προσχώσεις του Σπερχειού ποταμού.»

 

© Πνευματικά Δικαιώματα

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.