5. Η ΠΡΩΤΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ

Αλέξανδρου Καλέμη

Όπως είδαμε στα προηγούμενα άρθρα, αρκετά εκατομμύρια χρόνια πριν ακόμη η Εύβοια διαμορφωθεί γεωλογικά, όπως την βλέπουμε σήμερα στους χάρτες, εμφανίστηκαν τα πρώτα ίχνη ζωής σ’ αυτή.

Τα απολιθωμένα δένδρα, καθώς και οι σκελετοί των ζώων, που ήλθαν στο φως, είτε τυχαία είτε με τη βοήθεια της αρχαιολογικής σκαπάνης, σε διάφορα σημεία του νησιού (ιδίως στο βορειοκεντρικό τμήμα του), γίνονται αδιάψευστοι μάρτυρες αυτής της διαπίστωσης.

Στο σημείο αυτό όμως εύλογα γεννιέται η ερώτηση. Πότε άραγε εμφανίστηκε ο πρώτος άνθρωπος στην Εύβοια; 

 Όσο όμως είναι εύκολο να γίνει η συγκεκριμένη ερώτηση άλλο τόσο δύσκολο είναι να απαντηθεί. Τα διαπιστωμένα ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας στην Εύβοια, για τα οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια, ανάγονται στα χρονικά όρια μεταξύ Παλαιολιθικής και Μεσολιθικής εποχής. Ωστόσο ο παλαιοντολόγος καθηγητής Γ. Θεοδώρου, επιμένει πως αν δεν διακόπτονταν οι ανασκαφές της Κερασιάς, που απέφεραν μέσα σε λίγους μήνες δεκάδες από ενδιαφέροντα απολιθώματα, ήταν ζήτημα χρόνου ευρημάτων η ανακάλυψη σκελετικών απολιθωμάτων κάποιου από τους μακρινούς προγόνους του είδους μας. 

Σχεδιάγραμμα εξέλιξης του ανθρώπινου είδους με τις αντίστοιχες διαμορφώσεις του εγκεφάλου ανά κατηγορία. Η αρχή γίνεται με τον αυστραλοπίθηκο ηλικίας 3.500.000 περίπου χρόνων για να καταλήξουμε στον δικό μας πρόγονο Homo Sapiens 40.000 χρόνια πριν από σήμερα. Οι έρευνες μας αφήνουν να συμπεράνουμε πως οι τρεις τελευταίες κατηγορίες (τουλάχιστον) έζησαν και δραστηριοποιήθηκαν στον χώρο, που αργότερα διαμορφώθηκε στην Εύβοια, όπως την γνωρίζουμε σήμερα. 

 Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι ερευνητές που ισχυρίζονται, πως στην περίφημη σπηλιά «Σκοτεινή» των Θαρουνίων (Κεντρική Εύβοια: Δήμος Κύμης-Αλιβερίου» μεταξύ των πολλών ευρημάτων, ήλθε στο φως κι ένα απολιθωμένο μηριαίο οστό, που ανήκει στον ημιόρθιο ελλαδοπίθηκο, ο οποίος έζησε πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια. 

 

Θαρούνια. Ένα πολύ γραφικό ορεινό χωριό του σημερινού Δήμου Κύμης-Αλιβερίου.

Θα πρέπει να επισημάνω ωστόσο πως οι περισσότεροι επιστήμονες διαφωνούν με αυτούς τους ισχυρισμούς, τους οποίους θεωρούν αβάσιμους. Από τα ευρήματα της σπηλιάς, ήλθαν στο φως αρκετά ίχνη πανίδας της Πλειστόκαινης περιόδου, της εποχής δηλαδή, που οι πρόγονοί μας κατοικούσαν όντως σε σπηλιές και κυνηγούσαν άγρια προϊστορικά ζώα. Η σπηλιά των Θαρουνίων βρίσκεται στη θέση «Κακαλίτσα» στην κορυφή ασβεστολιθικού βουνού σε ύψος 440 μέτρων.

Στη σπηλιά Σκοτεινή (θέση Κακαλίτσα) βρέθηκαν σημαντικά ίχνη πανίδας ηλικίας μεγαλύτερης του 1.000.000 ετών. Κάποιοι ισχυρίστηκαν πως μεταξύ αυτών υπήρχε απολίθωμα μηριαίου οστού, ανήκοντος στον «ημιόρθιο ελλαδοπίθηκο», ο οποίος έζησε πριν από 1.000.000 και πλέον χρόνια. Οι ισχυρισμοί ωστόσο αυτοί κρίθηκαν αβάσιμοι από επιστημονικούς κύκλους.  

 Βλέπουμε λοιπόν, πως εκτός από ευρήματα αμφιβόλου εγκυρότητας και ευσεβείς πόθους ερευνητών δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για τον ακριβή χρονικό καθορισμό της πρώτης ανθρώπινης παρουσίας στην Εύβοια. 

Είναι βέβαιο ωστόσο πως από την προϊστορική περίοδο υπάρχουν πολλά και σημαντικά στοιχεία ύπαρξης αναπτυγμένων οικισμών σε ολόκληρη την Εύβοια. Και όταν αναφερόμαστε στην προϊστορική περίοδο, εννοούμε φυσικά την Παλαιολιθική, την Μεσολιθική και τη Νεολιθική εποχή (2.500.000 – 3.000 π.Χ.). Κατά την Λίθινη αυτή εποχή αρχικά ο άνθρωπος δεν είχε μόνιμη κατοικία, βρισκόταν σχεδόν σε άγρια κατάσταση, τρεφόταν από το κυνήγι και από τους καρπούς της γης. Κατασκεύαζε όπλα και εργαλεία από πυριτόλιθο ή κόκαλο. 

Πιστές αναπαραστάσεις ανθρώπινων μορφών με βάση τα ανακαλυφθέντα απολιθώματα κρανίων. Έγιναν από το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και εκτίθενται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της πόλης. Αριστερά: Ο Homo Rudolfensis (2.700.000 – 1.800.000 χρόνια πριν). Δεξιά: Ο Paranthropus boisei (2.500.000 – 1.300.000 χρόνια πριν). Και τα δύο είδη φαίνεται πως έζησαν αποκλειστικά και μόνο στον χώρο, που αργότερα διαμορφώθηκε η Αφρικανική ήπειρος.

Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ εμφανίστηκε στην Ευρώπη πριν από 150.000 χρόνια περίπου, ενώ γύρω στο 40.000 π.Χ. κυριάρχησε ο Homo sapiens. Στην Ελλάδα το πιο αρχαίο ανθρώπινο οστό, που βρέθηκε, χρονολογείται   πριν από 50.000 – 100.000 χρόνια. Πρόκειται για τμήμα κρανίου τύπου Νεάντερταλ, που βρέθηκε στο σπήλαιο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής. Άλλα παλαιολιθικά ευρήματα στην Ελλάδα έχουμε από τις περιοχές της Θεσσαλίας, της Ηπείρου αλλά και της Εύβοιας. 

Δύο ακόμη αναπαραστάσεις με βάση τα στοιχεία των κρανίων, που έγιναν με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας από το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Πρόκειται για τα περισσότερο εξελιγμένα είδη ανθρώπων, που κυρίως έζησαν στο χώρο της σημερινής Ευρώπης και της Μεσογείου. Πρόκειται για τον Homo Erectus (1.800.000 – 300.000 χρόνια πριν), που εικονίζεται αριστερά και για την εξελιγμένη πλέον μορφή του Homo Sapiens (40.000 περίπου χρόνια πριν), που εικονίζεται δεξιά. Οι δύο αυτές κατηγορίες ανθρώπων, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, έζησαν στην Εύβοια κατά την εποχή που ακόμη το Αιγαίο και ο Ευβοϊκός ήταν στεριές, που ένωναν την Εύβοιας με την Στερεά Ελλάδα, αλλά και την Ασία.

 Κατά τη Νεολιθική Εποχή πριν από περίπου 8.000 χρόνια, έχουμε τους πρώτους οικισμούς και τη σταδιακή εγκατάλειψη της νομαδικής ζωής από τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος καλλιεργεί τη γη, εξημερώνει ζώα, τροχίζει και λειαίνει τα όπλα του.
Στην Εύβοια η πρώτη ανθρώπινη δραστηριοποίηση φαίνεται πως αρχίζει μεταξύ του 800.000 και 500.000 π.Χ. σύμφωνα με τα εργαλεία και τα ίχνη πρωτόγονων ανθρώπινων οικισμών, που ήλθαν στο φως από τις ανασκαφές στην N. Αρτάκη. 

Ν. Αρτάκη. Στην περιοχή αυτή οι ανασκαφές της αρχαιολόγου Εύης Σαραντέα, έφεραν στο φως εκατοντάδες εργαλεία λίθινης εποχής (παλαιότερα των 500.000 ετών) που αποδεικνύουν την ύπαρξη ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή (όπως ήταν τότε διαμορφωμένη), κατά την περίοδο εκείνη. 

 Με βάση τα παραπάνω στοιχεία και τις εικασίας των ντόπιων ερευνητών και με δεδομένο το πλούσιο φυσικό περιβάλλον της περιοχής (ιδίως του βορείου τμήματος), οι ρυθμοί της πολιτισμικής εξέλιξης των πρωτόγονων κατοίκων της Εύβοιας υπήρξαν ταχύτεροι από τις άλλες ελληνικές περιοχές. Αυτό εξάλλου φαίνεται από την πρωτοπορία της Εύβοιας σε ναυτιλιακές δραστηριότητες πριν από το 1000 π.Χ. 

© Πνευματικά Δικαιώματα

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.