14. ΕΥΒΟΪΚΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ: ΚΟΙΤΙΔΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Αλέξανδρου Καλέμη

Το τί ακριβώς προσέφερε η Εύβοια στη διάδοση του πολιτισμού στην Ευρώπη και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου είναι παγκοσμίως γνωστό στους επιστημονικούς κύκλους και όχι μόνο. Αναμφίβολα η Εύβοια χαρακτηρίζεται ως η κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και ως μία από τις σημαντικότερες κοιτίδες του παγκόσμιου πολιτισμού. Αυτή είναι μια αλήθεια αποδεκτή από το σύνολο των ιστορικών και των αρχαιολόγων όλου του κόσμου. Μια αλήθεια όμως που δεν έχει γίνει δυστυχώς ακόμη κτήμα των συμπατριωτών μας.

Πριν από το 800 π.Χ. οι Ευβοείς με τους αποικισμούς τους πήραν και έδωσαν πολιτιστικά στοιχεία, συντελώντας στη ραγδαία ώθηση της πολιτιστικής ανάπτυξης του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Το ελληνικό αλλά και το χαλκιδικό (πρόγονος του λατινικού) αλφάβητο ήταν ευβοϊκές επινοήσεις ή βελτιώσεις άλλων αλφαβήτων, που καθιέρωσαν και διέδωσαν τον γραπτό λόγο, και ως εκ τούτου τον Ανθρώπινο Πολιτισμό.

Χάρτης με τις σημαντικότερες ευβοϊκές αποικίες της Χαλκιδικής. Σχεδιάστηκε με βάση τις δημοσιευμένες πληροφορίες του αείμνηστου αρχαιολόγου Ε. Βρανόπουλου.   

Ο ευβοϊκός αποικισμός ξεκίνησε αρχικά από τα ελληνικά παράλια. Το όνομα της Χαλκιδικής παραπέμπει μέχρι και σήμερα ηχητικά στη Χαλκίδα και την Εύβοια. Και πράγματι στη Χαλκιδική από τον 9^ο αι. π.Χ. ιδρύθηκαν δεκάδες ευβοϊκές αποικίες, πολλές από τις οποίες υπάρχουν ως πόλεις μέχρι και σήμερα.  

 Από τις πιο σημαντικές αποικίες της Χαλκίδας στο Β. Αιγαίο ήταν η Όλυνθος, η Νεάπολη, η Μηκύβερνα, η Τορώνη, η Σερμύλη, η Αρναία, η Σάρτη, η Άφυτις, η Σίγγος, η Πίλωρος, η Άσσα, η Γαληψός, η Ορθαγόρεια και η Θύσσος. Πριν από τη Χαλκιδική οι Χαλκιδείς είχαν αποικίσει τις Σποράδες, τη Σκύρο, την Πεπάρηθο (Σκόπελο) την Ίκο (Αλόννησο) και τη Σκιάθο. Τα νησιά αυτά υπήρξαν η γέφυρα για τους επακολουθήσαντες αποικισμούς της Χαλκιδικής.

Οι κυριότερες αποικίες της Ερέτριας στην ευρύτερη περιοχή του Β. Αιγαίου ήταν η Μεθώνη, η Πύδνα, το Δίο, η Άλωρος, η Μένδη, η Σκιώνη, η Απολλωνία, η Σάνη, η Ολόφυξος, οι Ακρόθωοι, το Παλαιώριο, η Χαράδρια, η Δικαία, η Ηιόνα, η Θέραμβος και η Αιγή.

Στον αποικισμό της Χαλκιδικής από τους Ευβοείς συνέπραξαν και οι Ελύμνιοι (κάτοικοι της αρχαίας Λίμνης) ιδρύοντας τις Κλεωνές. Όπως μας γράφει στο βιβλίο του «Ιστορία της αρχαίας Εύβοιας» ο αείμνηστος αρχαιολόγος Ε. Βρανόπουλος, σύμφωνα με αρχαίους χρονικογράφους, οι Ελύμνιοι εγκατέλειψαν την αποικία τους μετά από επιδρομή μεγάλου πλήθους ποντικών.

Ο εικονιζόμενος χάρτης, στον οποίο εμφανίζεται χαρακτηριστικά ο τρόπος της δημιουργίας του Ευβοϊκού Αποικισμού, βρίσκεται αναρτημένος σε τεράστιες διαστάσεις στην είσοδο του αρχαιολογικού μουσείου της Νάξου (Σικελία). Η Εύβοια παρουσιάζεται εμφαντικά ως η κοιτίδα διάδοσης του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.

 Την ίδια περίπου εποχή (9^ος αι. π.Χ.) άρχισε και ο ευβοϊκός αποικισμός σε όλα τα μεσογειακά παράλια, συμπεριλαμβανομένων φυσικά και των ασιατικών. Πριν όμως από τις γνωστές αποικίες τους στα ιωνικά παράλια, οι Ευβοείς είχαν ιδρύσει (πριν από το 800 π.Χ.) την σημαντικότατη αποικία της Αλ Μίνα, που βρίσκεται στην παραλιακή περιοχή των σημερινών συνόρων Τουρκίας και Συρίας, περισσότερο επί συριακού εδάφους. Σήμερα η περιοχή αυτή αποτελεί το νοτιότερο σημείο του σύγχρονου τουρκικού κράτους και βρίσκεται νότια της Αλεξανδρέτας (Iskenderum)  και της Αντιόχειας (Hatay ή Antakya). 
Σύμφωνα με έρευνες Βρετανικών πανεπιστημίων οι Ευβοείς πρόγονοί μας, δανείζοντας και δανειζόμενοι πολιτισμικά στοιχεία από τον λαό των Χετταίων, που συνάντησαν εκεί αλλά και τον ναυτικό λαό των Φοινίκων με τον οποίο είχαν συναλλαγές, συνέβαλαν καθοριστικά στην πολιτιστική ανάπτυξη της Ευρώπης.  

Πάνω: Χετταϊκό ανάγλυφο (Μουσείο Αντιόχειας)

Κάτω: Φοινικική διήρης
Οι Χετταίοι και οι Φοίνικες ήταν δύο από τους λαούς με τους οποίους οι Ευβοείς είχαν πολιτιστικές και εμπορικές επαφές πριν από το 850 π.Χ. Ως πρώτη μάλιστα ευβοϊκή αποικία θεωρείται η Αλ-Μίνα της σημερινής Συρίας.

 Πρόσφατα προβλήθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδος (κανάλι Βουλής) σε δύο συνέχειες ένα τρίωρο εξαίρετο ντοκιμαντέρ του BBC με μοναδικό θέμα του τους αποικισμούς των Ευβοέων και τη συμβολή των προγόνων μας στη διάδοση του παγκόσμιου πολιτισμού. Το πρώτο μέρος του ντοκιμαντέρ αυτού ήταν αφιερωμένο στον αποικισμό της Αλ Μίνα από τους Ευβοείς και τον πολιτισμικό αλληλοεπηρεασμό Ευβοέων και Χετταίων.

Ευρήματα από τις σχετικά πρόσφατες ανασκαφές των Τούρκων στην Αιολική Κύμη, αυτή την παλαιά και ιδιαίτερα σημαντική ευβοϊκή αποικία  Τα ευρήματα είναι της Ελληνιστικής Περιόδου και φιλοξενούνται στο αρχαιολογικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης.

Αυτή η βρετανική επιστημονική μελέτη έδωσε απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα των Ελλήνων και ξένων ερευνητών που ασχολούνταν και ασχολούνται με τον ευβοϊκό αποικισμό. Επί της ουσίας δε επισφράγισε με την παρουσίαση αδιάψευστων τεκμηρίων τον μοναδικό ρόλο που έπαιξε η Εύβοια, μέσω του αποικισμού της, στην εξέλιξη του σύγχρονου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.  Δυστυχώς ελάχιστοι Ευβοείς (από ότι φαντάζομαι) παρακολούθησαν το ντοκιμαντέρ αυτό, που θα έπρεπε ίσως να προβάλλεται συνεχώς σε όλα τα σχολεία της Εύβοιας για να γίνει κάποτε συνείδηση στους σύγχρονους και πολιτισμικά  ευνουχισμένους Ευβοείς, η τεράστια ιστορική αξία της πατρίδας τους.

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.