15. ΕΥΒΟΪΚΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ: ΑΛ ΜΙΝΑ (ΣΥΡΙΑ)

Αλέξανδρου Καλέμη

Κοινή είναι η άποψη, όλων ανεξαίρετα των επιστημονικών κύκλων του κόσμου, για τον ρόλο που έπαιξε η Εύβοια, μέσω των αποικιών της, στη ραγδαία πολιτισμική εξέλιξη της Ευρώπης τα 3.000 τελευταία χρόνια. Αυτό μπορεί να το διαπιστώσει εύκολα σήμερα οποιοσδήποτε το θελήσει, αρκεί να επισκεφθεί αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία πόλεων που διαδέχθηκαν τις αρχαίες ευβοϊκές αποικίες (κυρίως στη Ν. Ιταλία και τη Σικελία) ή ερευνητικές ομάδες ξένων πανεπιστημίων. Όπως για παράδειγμα της βρετανικής επιστημονικής ομάδας, που σε συνεργασία με το BBC δημιούργησαν πριν ένα χρόνο το εντυπωσιακό ντοκιμαντέρ για τις ευβοϊκές αποικίες και τη σχέση τους με την πολιτισμική εξέλιξη της Ευρώπης. Αναφέρθηκα σ’ αυτό στο προηγούμενο άρθρο μου 14.

Το εν λόγω ντοκιμαντέρ εστιάστηκε κατά πρώτο λόγο στην ευβοϊκή αποικία της Αλ Μίνα (σημερινά σύνορα Τουρκίας-Συρίας) και στον πολιτιστικό αλληλοεπηρεασμό Ευβοέων και Χετταίων.

Στα πλαίσια της πολύχρονης ερευνητικής μας προσπάθειας για την εκ του σύνεγγυς γνωριμία με όλες τις γωνιές του κόσμου, που είχαν ή και έχουν σχέση με την Εύβοια, ένα από τα πιο περιπετειώδη αλλά και εντυπωσιακά ταξίδια μας, ήταν αυτό στην περιοχή της Αλ Μίνα, πριν μία περίπου δεκαετία. 

Η περιφέρεια της Αντιόχειας στη Νότια Τουρκία. Στο νοτιότερο άκρο, ακριβώς στη γραμμή των συνόρων με την Συρία βρίσκεται η περιοχή της Αλ-Μίνα. Της πρώτης σημαντικής ευβοϊκής αποικίας στην περιοχή της Μεσογείου

 Το ταξίδι αυτό σε συνδυασμό με τις άλλες εξορμήσεις μας στη Ν. Ιταλία, στη Σικελία, στα Αιολικά και Ιωνικά παράλια, στη Β. Αφρική κ.α. χρωμάτισαν δεόντως την εικόνα, που είχαμε σχηματίσει για την Ευβοϊκή Ιστορία μέσα από τα βιβλία και τα ντοκουμέντα. 

Έτσι λοιπόν σύμφωνα με τα ιστορικά τεκμήρια, από τις πρώτες ελληνικές αποικίες θεωρούνται  εκείνες στην Ταρσό και στην Αλ Μίνα περί το 850-800 π.Χ. περίπου. Στην πρώτη προηγήθηκαν οι Ρόδιοι και ακολούθησαν οι Ευβοείς, ενώ στη δεύτερη συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Η εγκατάσταση εκεί ελληνικών εμπορικών αποστολών, οφείλεται στην έντονη ζήτηση σιδήρου από τα ελληνικά εργαστήρια. 

Πάνω: Πανοραμική άποψη που φωτογραφήσαμε από ύψωμα του τουρκικού νότου, ακριβώς στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας. Πρόκειται για τον χώρο όπου αναπτύχθηκε η πρώτη ευβοϊκή αποικία της Αλ Μίνα (πιθανότατα πριν από το 850 π.Χ.).
Κάτω: Αρχαιολογικός χώρος στην περιοχή της Αλ-Μίνα. Πρόκειται βέβαια για οικισμό μεταγενέστερο της πρώτης ευβοϊκής αποικίας.

Γύρω στα τέλη του 9^ου αιώνα π.X., με την ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Ανατολής, Έλληνες έμποροι άρχισαν να εγκαθίστανται στις ακτές της Μέσης Ανατολής. Στις πρώτες εγκαταστάσεις τους εντάσσεται η ίδρυση εμπορικού σταθμού από Ευβοείς, στην πόλη της Αλ Μίνα στις εκβολές του ποταμού Ορόντη, στη βόρεια Συρία. Την εποχή της άφιξης των Ευβοέων η πόλη πρέπει να βρισκόταν υπό την κυριαρχία ενός από τα μικρότερα αραμαϊκά βασίλεια, που οι λαοί τους είχαν προωθηθεί στην περιοχή νωρίτερα από την πρώτη χιλιετία π.Χ.

Με βάση τα ευρήματα κεραμικής δεν πρέπει να υπήρχε μακρόχρονη εγκατάσταση πριν από την άφιξη των Ελλήνων. Μία πρόσφατη μελέτη της μη ελληνικής κεραμικής από την Αλ Μίνα, έδειξε ότι κανένα αγγείο δε χρονολογείται πριν από τα μέσα του 9^ου αιώνα π.Χ. Η ελληνική κεραμική που βρέθηκε μαζί της στα χαμηλότερα στρώματα θα μπορούσε να χρονολογηθεί με ασφάλεια γύρω στα τέλη του 9^ου αιώνα π.Χ.
Σύμφωνα με τον Άγγλο επικεφαλής της επιστημονικής αποστολής στην Αλ Μίνα και συντελεστή του υπέροχου ντοκιμαντέρ του BBC, στο οποίο προαναφέρθηκα, οι λαοί (κυρίως Χετταίοι) που συνάντησαν οι αρχαίοι Ευβοείς στην Αλ Μίνα, επηρεάσθηκαν πολύ από τη θρησκευτική λατρεία των Ευβοέων και κυρίως από τη μοναδική Ελληνική Μυθολογία. Αυτό αποδεικνύεται από τους μύθους των Χετταίων και την περιγραφή των θεών τους, που εν πολλοίς είναι αντίγραφα του ελληνικού δωδεκάθεου. Αντίστοιχα υπήρξαν και πολλά πολιτιστικά στοιχεία, που οι Ευβοείς εισήγαγαν στην Εύβοια και στην Ελλάδα.

Όπως τεκμηρίωσαν οι Βρετανοί επιστήμονες, που ασχολήθηκαν με τις ευβοϊκές αποικίες στα συριακά παράλια, ο επηρεασμός των Χετταίων από την ελληνική μυθολογία ήταν καθοριστικός. Εκτός των άλλων οι Ευβοείς έποικοι μετέφεραν στους Χετταίους και στους Φοίνικες πολλά στοιχεία της ελληνικής καλλιτεχνικής τεχνοτροπίας.  

 Την ίδια σχεδόν εποχή οι Ευβοείς συναλλάσσονταν και με τον ναυτικό λαό των Φοινίκων από τον κώδικα γραφής των οποίων δανείστηκαν αρκετά στοιχεία. Με κατάλληλες επεξεργασίες και διασκευές των στοιχείων αυτών οι Ευβοείς, όπως θα δούμε αναλυτικά στο αμέσως επόμενο άρθρο, κατάφεραν να δημιουργήσουν τόσο τα Ελληνικά αλφάβητα, όσο και το περίφημο Χαλκιδικό (πρόγονο του λατινικού). Με αυτό τον τρόπο διαδόθηκε για πρώτη φορά ο γραπτός λόγος στον τότε γνωστό κόσμο και οι συγκεκριμένοι κώδικες άρχισαν να εξελίσσονται, αποθηκεύοντας για πρώτη φορά την ανθρώπινη γνώση. 

Στο σύγχρονο αρχαιολογικό μουσείο της Αντιόχειας (λίγα χλμ. βόρεια της Αλ-Μίνα) μπορεί ο επισκέπτης να αντιληφθεί πολύ καλά την μεγάλη ιστορική συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού, που ξεκίνησε, μέσω των Ευβοέων, από την πρώτη χιλιετία π.Χ. για να συνεχιστεί, μέσω του Αλεξάνδρου, μέχρι την Βυζαντινή Περίοδο.

 Η διάδοση αυτή έγινε μέσω των δυτικών ευβοϊκών αποικιών και κυρίως αυτών που αναπτύχθηκαν στον ιταλικό νότο και την Σικελία. Πιο συγκεκριμένα το χαλκιδικό αλφάβητο καθιερώθηκε στην Κύμη της Καμπανίας (πρόγονο της σημερινής Νάπολης) από όπου και διαδόθηκε σταδιακά στην Ευρώπη.

Αυτή ακριβώς ήταν και η αφετηρία της έκτοτε ραγδαίας πολιτιστικής εξέλιξης, αναμφισβήτητος πρωτεργάτης της οποίας υπήρξε η Εύβοια. 


Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.