7. ΕΥΒΟΙΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ - ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

Αλέξανδρου Καλέμη

 Πληθωρική η σχέση της Ελληνικής Μυθολογίας με την προικισμένη από τη Φύση, Εύβοια. Συνεχίζουμε λοιπόν σήμερα την καταγραφή των πιο γνωστών και σημαντικών μύθων για την Εύβοια, που καταγράφηκαν από τους αρχαίους συγγραφείς με πηγή τους προφανώς την προφορική παράδοση.

 Γνωστά είναι τα ιερά της Αρτέμιδος, της ανέμελης θεάς του κυνηγιού, που σύχναζε στην Εύβοια. Στην Αυλίδα, στην Αμαρύνθο (Αμαρυνθίας Αρτέμιδος), στο Αρτεμίσιο (Προσηώας Αρτέμιδος) κ.α.

Η θεά του έρωτα, Αφροδίτη, λατρευόταν, όπως φαίνεται από τα ευρήματα, στα Στύρα. Στην ίδια πόλη, υπήρχε και ναός αφιερωμένος στον θεό της ιατρικής, Ασκληπιό. Η πλάκα του αρχαίου ναού, σήμερα χρησιμοποιείται σαν Αγία Τράπεζα στο ναό των Εισοδείων της Θεοτόκου στην πόλη των Στύρων. Ναός του Ασκληπιού υπήρχε και στην Κάρυστο.

Το εξαίρετο φυσικό περιβάλλον της Εύβοιας και η πλούσια πανίδα των καταπράσινων βουνών της, δημιούργησαν αυτόματα τις προϋποθέσεις λατρείας της Άρτεμης από τους αρχαίους προγόνων μας. Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη η ύπαρξη ιερών της θεάς του κυνηγιού σε πολλά μέρη της αρχαίας Εύβοιας. Μεταξύ αυτών η Αμάρυνθος, η Αυλίδα και φυσικά το Αρτεμίσιο, που έφερε και το όνομά της. Το ακρωτηριασμένο γλυπτό της εικόνας είναι η περίφημη Άρτεμη της Αυλίδας.   

 Θα ήταν όμως αφύσικο αν δεν σχετιζόταν με την Εύβοια ο θεός του κρασιού, της χαράς και του ξεφαντώματος. Στη θέση Καστραδάκι, λοιπόν, στο παραθαλάσσιο σημείο της πεδιάδας των Ελληνικών, στο σημερινό Δήμο Ιστιαίας - Αιδηψού, η αρχαιολογική έρευνα έχει εντοπίσει τμήματα ισχυρής οχύρωσης των αρχαϊκών χρόνων, που σε πολλά σημεία της σώζεται έως το ύψος των τριών μέτρων. Πρόκειται για μία εκτεταμένη εγκατάσταση των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, που οι ερευνητές ταυτίζουν με την αρχαία Ευβοϊκή πόλη Νύσσα. Η πόλη ήταν αφιερωμένη στο Διόνυσο και σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση στην περιοχή της Νύσσας τα αμπέλια άνθιζαν και καρποφορούσαν μέσα σε μια μέρα. Αυτός ο μύθος επιτρέπει κάποιον συσχετισμό με την «πολυστάφυλον» Ομηρική «Ιστίαια» καθώς και με το πολύ γόνιμο έδαφος της Βόρειας Εύβοιας. Η Νύσσα μας είναι γνωστή από το λεξικογράφο Στέφανο Βυζάντιο καθώς και τον Πλίνιο, που την αναφέρει ως Nesso. Πολιτικά ανήκε στη δικαιοδοσία της Ιστιαίας. 

Στη θέση «Καστραδάκι», κοντά στα Ελληνικά της Βόρειας Εύβοιας, εντοπίζουν οι ερευνητές την μυθική Νύσσα, όπου ανατράφηκε και έζησε ο Διόνυσος. Το περιβάλλον αυτής της μαγευτικής περιοχής καλύπτει όλες τις υπερβολές του μύθου, που ήθελε τα σταφύλια να γιγαντώνονται σε λίγες μόνο ώρες. Επιβεβαιώνεται έτσι και ο ομηρικός χαρακτηρισμός «πολυστάφυλος Ιστιαία».  

 Η Ευβοϊκή μυθολογική παράδοση θέλει στο Νύσαιον όρος (ίσως το σημερινό Ξηρόν Όρος) να έχει ανατραφεί ο Διόνυσος. Εκεί ο Αρισταίος, γιος του Απόλλωνα και της νύμφης Κυρήνης, δέχθηκε σε ένα καλάθι, που του παράδωσαν γυναίκες εξόριστες από τη Θήβα, το νεογέννητο Βάκχο. Ο Αρισταίος  παράδωσε με τη σειρά του το βρέφος, παράνομο καρπό του έρωτα του Δία και της Σεμέλης, στην κόρη του, Μάκρη, για να το αναθρέψει. Η Ήρα, πανταχού παρούσα στο νησί, μόλις πληροφορήθηκε το γεγονός, εξόρισε διαπαντός από την Εύβοια τη Μάκρη. Η τελευταία πήρε το Διόνυσο και εγκαταστάθηκαν στο νησί των Φαιάκων (Κέρκυρα).

Η ελληνική μυθολογία όμως απεικονίζει όλες τις ανθρώπινες συναισθηματικές καταστάσεις. Αντίπερα από τη χαρά, τη ζωή και το φως έχουμε τη φρίκη, τον Άδη και το σκοτάδι. Η Εύβοια δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Έτσι λοιπόν έχουμε την Κήρινθο και τον Κηρέα. Κήρ (Κηρός) πλ. Κήρες και Κάρες στη δωρική διάλεκτο. Ήταν θεότητες του βίαιου θανάτου και του ολέθρου. Τα πλάσματα αυτά αντιπροσώπευαν ό,τι πιο αποκρουστικό στη φαντασία των αρχαίων. Τρέφονται αποκλειστικά με το αίμα των τραυματιών και των νεκρών μετά από κάθε μάχη. Θα μπορούσαμε κάπως γλαφυρά να προσομοιάσουμε τις θεότητες αυτές με τις κινηματογραφικές εκδοχές των βρικολάκων (βαμπίρ) ή των ενσαρκωμένων παντός είδους δυνάμεων του σκότους και της κόλασης. Κατ΄ επέκταση η λέξη κήρ (με οξεία) σήμαινε τον όλεθρο και το βίαιο θάνατο. Στον πληθυντικό και με μικρό «κ» (κήρες) μεταφορικά σήμαινε σφάλματα, ελαττώματα. Για να ολοκληρώσουμε τη μεταφορά μας από τα λεξικά θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως η λέξη κηρ (με περισπωμένη όμως) σημαίνει την καρδιά σαν έδρα συναισθημάτων). Η τελευταία ερμηνεία ταιριάζει μάλλον καλλίτερα στην καταπράσινη και ολοφώτεινη περιοχή του πρώην Δήμου Κηρέως, σημερινού Δημου Μαντουδίου - Λίμνης - Αγίας Άννας.

Η σχέση του ονόματος της περιοχής του Κηρέα με τις σκοτεινές κήρες (αποκρουστικοί και αιμοβόροι δαίμονες) δεν ταιριάζει με το σημερινό φωτεινό και παραδεισένιο φυσικό περιβάλλον της περιοχής. 

Και για να μείνουμε στην ίδια περιοχή πρέπει να αναφερθούμε στις «μαγικές» δυνατότητες των ποταμών Κηρέα και Νηλέα. Ο Στράβων είναι ένας από τους συγγραφείς και ερευνητές της αρχαιότητας, ο οποίος αναφέρεται στην παράδοση, που αποφαίνεται, πως  όταν τα πρόβατα πίνουν από τα νερά του ποταμού Κηρέα γίνονται άσπρα και μαυρίζουν όταν πίνουν από το Νηλέα. «...Εισί δε νυν Ευβοΐται ποταμοί Κηρεύς και Νηλεύς ών αφ΄ού μεν πίνοντα τα πρόβατα λευκά γίνεται, αφ΄ού δε μέλανα...» (Στράβων 449-14). Τον ίδιο μύθο επικαλούνται ο Αριστοτέλης, ο Αντίγονος ο Καρύστιος και ο Λίβιος. 

Το χρώμα των αιγοπροβάτων της βορειοκεντρικής Εύβοιας κατά την εποχή των μύθων, καθοριζόταν από τις επιλογές τους να πιουν νερό από τον Κηρέα ή από τον Νηλέα.  

© Πνευματικά Δικαιώματα

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.