20. ΛΗΛΑΝΤΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Αλέξανδρου Καλέμη

Περνώντας σταδιακά στην Ιστορική Περίοδο και στην Κλασσική Εποχή, θα πρέπει να επισημάνουμε πως η Εύβοια δεν υπήρξε μόνο πρωτοπόρος στην πολιτισμική φωτοδότηση της Ευρώπης, αλλά και στις ραγδαίες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, που συνόδευσαν την πολιτιστική  ανάπτυξη του 8^ου και 7^ου αι. π.Χ.  Οι κοινωνίες ανακάλυπταν σιγά-σιγά τα πολιτικά συστήματα και τους ιδανικότερους τρόπους για να διοικηθούν και να οργανωθούν. Οι αριστοκράτες διαδέχονται τους βασιλείς για να δώσουν τη σκυτάλη αργότερα στους τυράννους και εν συνεχεία σε πιο οργανωμένα πολιτικά συστήματα.

Οι αλλαγές όμως στον πολιτικό τομέα, λειτούργησαν ενίοτε σε βάρος της πολιτιστικής και οικονομικής ανάπτυξης, λόγω της ανώμαλης συνήθως μετάβασης από το ένα σύστημα στο άλλο. Οι αλλαγές αυτές σπάνια εξελίσσονταν σε κλίμα ηρεμίας. Αντίθετα οι κοινωνικές αναστατώσεις, γίνονταν αφορμή συγκρούσεων μεταξύ πόλεων με διαφορετικά πολιτικά συστήματα. Ας μην ξεχνάμε πως αυτή ήταν η κυριότερη αιτία των περισσότερων πολέμων κατά την κλασσική αρχαιότητα στην Ελλάδα με κυριότερο παράδειγμα τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, κατά τον οποίο η Δημοκρατία της Αθήνας και των συμμάχων της αντιμετώπισε την ολιγαρχία της Σπάρτης και των συμμάχων της επίσης.

Χαλκίδα (πάνω) και Ερέτρια (κάτω). Οι δύο πανέμορφες ευβοϊκές πόλεις σε μικρή απόσταση μεταξύ τους για τα σημερινά δεδομένα, προσελκύουν δίκαια το παγκόσμιο τουριστικό ενδιαφέρον. Αρχαιότερες κοιτίδες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, μέσω των αποικιών τους, αλλά και πρωτοπόρες στις πολιτικοκοινωνικές διαμάχες με τον πολυετή μεταξύ τους Ληλάντιο Πόλεμο.

Ως πρόδρομος του Πελοποννησιακού Πολέμου, που αναστάτωσε τις ελληνικές πόλεις κατά το δεύτερο μισό του 5^ου αι. π.Χ., μπορεί να χαρακτηριστεί ο Ληλάντιος Πόλεμος, μεταξύ Ερέτριας και Χαλκίδας, που για πρώτη φορά έφερε γενική πολεμική αναστάτωση στον ελληνικό χώρο  κατά τον 8^ο και 7^ο αι. π.Χ.      

Ο Ληλάντιος ή Ληλαντικός Πόλεμος, μεταξύ Χαλκίδος και Ερέτριας, ήταν  μία μακρόχρονη εμφύλια διαμάχη των δύο σημαντικότερων πόλεων της Εύβοιας. Η σύγκρουση αυτή, όπως ήταν φυσικό, φρέναρε τους ρυθμούς πολιτισμικής ανάπτυξης στην Εύβοια και υπήρξε αφετηρία μιας εποχής γενικότερων αναταραχών και συγκρούσεων μεταξύ των ευβοϊκών πόλεων.

Το φυσικά προικισμένο Ληλάντιο πεδίο, υπήρξε το μήλο της έριδος μεταξύ Χαλκίδας και Ερέτριας και η επιφανειακή αφορμή του Ληλαντίου Πολέμου. Οι βαθύτεροι λόγοι όμως σχετίζονταν άμεσα με τις πολιτικοοικονομικές διαφορές των δύο πόλεων και κατ΄ επέκταση των εντός και εκτός Ευβοίας συμμάχων τους. 

Ο Ληλάντιος Πόλεμος ξεκίνησε περί τα τέλη του 8^ου αι. π.Χ. και κράτησε σχεδόν μέχρι τα τέλη του 7^ου αι. π.Χ. (κατά τον ερευνητή Bradeen τοποθετείται μεταξύ 720 και 660 π.Χ.). Θα πρέπει εδώ να εξηγήσουμε πως, κατά το μεγάλο αυτό χρονικό διάστημα, υπήρχαν πολλές αναμετρήσεις μεταξύ των αντιπάλων, που επαναλαμβάνονταν με ενδιάμεσα διαλείμματα. 

Τα επιφανειακά αίτια αυτού του πολέμου ήταν η διεκδίκηση της πολύ εύφορης πεδιάδας, που διατρέχει ο ποταμός Λήλας (Ληλάντιο πεδίο). Τα βαθύτερα όμως αίτια της σύγκρουσης έχουν σχέση με τα γενικότερα οικονομικά συμφέροντα και τις πολιτικές διαφορές, τόσο των δύο αντιπάλων, όσο και των συμμάχων τους. Ο τελευταίος ισχυρισμός προκύπτει και από τη διαπίστωση του Θουκυδίδη, ο οποίος αναφέρει πως, ενώ όλοι οι πόλεμοι για την απόκτηση εδαφών γίνονταν αποκλειστικά και μόνο ανάμεσα στους διεκδικητές, χωρίς συμμάχους, ο Ληλάντιος πόλεμος έγινε κατ΄ εξαίρεση με συμμάχους. 

Κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου τόσο στη Χαλκίδα όσο και στην Ερέτρια (και κατ΄ επέκταση σε ολόκληρη την Εύβοια) έγιναν αρκετές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές. Η εξουσία των μέχρι τότε παντοδύναμων αριστοκρατών (ιπποβότες κτλ), αρχίζει να =κλονίζεται και σιγά-σιγά να προβάλει στην Εύβοια μια καινούρια κοινωνική δύναμη, ο Δήμος. 

Ο Ληλάντιος Πόλεμος έχει απασχολήσει τους διεθνείς επιστημονικούς κύκλους, θεωρούμενος από τα σημαντικότερα γεγονότα της παγκόσμιας ανθρώπινης ιστορίας. Η Ερέτρια και η Χαλκίδα έχουν γίνει αντικείμενο πολλών μελετών και καταγεγραμμένων ερευνών σε διεθνές επίπεδο.

Ο πόλεμος του Ληλαντίου διαμόρφωσε δύο αντίπαλες ομάδες ελληνικών πόλεων. Στη μία ομάδα, που τάχθηκε στο πλευρό της Χαλκίδας περιλαμβάνονταν η Σάμος, η Σπάρτη, η Κόρινθος, η Αθήνα, οι Ερυθρές, η Άνδρος και η Πάρος. Η άλλη ομάδα, που συνεργαζόταν με την Ερέτρια, περιελάμβανε τις πόλεις Μίλητο, Χίο, Μέγαρα, Άργος και Αίγινα.

Στη σύγκρουση των ιππικών δυνάμεων της Χαλκίδας και της Ερέτριας, από την οποία κρίθηκε και το τέλος του Ληλαντικού πολέμου, διακρίθηκε ο Θεσσαλός σύμμαχος των Χαλκιδέων Κλεόμαχος από τα Φάρσαλα. Προς τιμή του Κλεόμαχου, που βρήκε ηρωικό θάνατο στο πεδίο της μάχης, οι Χαλκιδείς ανέγειραν κοντά στο λιμάνι, μεγαλόπρεπο μνημείο, το οποίο κατά τον Πλούταρχο σωζόταν 8 αιώνες αργότερα στην πόλη της Χαλκίδας. 

Λόγω της επικράτησής τους στο Ληλαντικό Πόλεμο οι Χαλκιδείς απόκτησαν φήμη σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο. Έτσι είναι γνωστή μέχρι σήμερα η παράδοση σύμφωνα με την οποία, όταν οι κάτοικοι του Αιγίου, μετά από κάποια ασήμαντη νίκη τους επί των Αιτωλών, υπέβαλαν στο Μαντείο την ερώτηση, αν είναι οι καλύτεροι των Ελλήνων, έλαβαν την απάντηση ότι οι άριστοι είναι: «Γαίης μεν πάσης το Πελασγικόν Άργος άμεινον, ίππον Θεσσαλικόν, Λακεδαιμονίαν δε γυναίκα, άνδρας θ΄οι πίνουσιν ύδωρ ιερής Αρεθούσης…» (Στράβων: Γεωγραφικά c.449).

Η περίφημη Αρέθουσα της Χαλκίδας. Η θρυλική πηγή της ήταν γνωστή σ΄ ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο. Σε αυτή αναφέρθηκε και ο χρησμός του Μαντείου για να υποδηλώσει την ασύγκριτη γενναιότητα των Χαλκιδέων, σύμφωνα με τον Στράβωνα. 

 Τελειώνοντας την αναφορά στον Ληλάντιο Πόλεμο, κρίνω σκόπιμο να αναφέρω και την αντίθετη άποψη του μελετητή της ερετριακής κεραμικής του 7^ου π.Χ. αι., J. Boardman, ο οποίος ισχυρίζεται πως επί της ουσίας, νικήτρια του Ληλάντιου Πολέμου ήταν η Ερέτρια.  

ο περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.