17. ΕΥΒΟΪΚΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ: ΦΑΡΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Αλέξανδρου Καλέμη 

Είναι γεγονός πως μεταξύ των πολλών ευβοϊκών αποικιών την μεγαλύτερη πολιτιστική ανάπτυξη και ακμή, καθώς και ιστορική συνέχεια, γνώρισαν οι πόλεις του ιταλικού νότου και της Σικελίας. Δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι και τη σημερινή εποχή οι κάτοικοι των περιοχών αυτών καυχώνται για την ευβοϊκή καταγωγή τους και δεν παύουν να το τονίζουν με έμφαση στα μουσεία και τα μνημεία τους. Ιδιαίτερο στοιχείο αυτής της τρισχιλιετούς συνέχειας, αποτελούν τα πολιτιστικά (ακόμη και γλωσσικά) απομεινάρια του παρελθόντος των περιοχών αυτών. Η Καλαβρία και η Απουλία (κυρίως η δεύτερη) και η τοπική ελληνοϊταλική διάλεκτος (Grico) καθώς και η συναισθηματική σχέση των κατοίκων με τον Ελληνικό Πολιτισμό, εντυπωσιάζουν τους σύγχρονους ερευνητές.

Στη Σικελία επίσης, προσωπικά εντυπωσιάστηκα από τον τρόπο που αντέδρασαν στο άκουσμα της ευβοϊκής προέλευσής μας, οι αρχαιολόγοι του Μουσείου της Νάξου, όταν τους ζητήσαμε την συνεργασία τους στην φωτογράφηση αρχαιοτήτων.  
Οι ευβοϊκές αποικίες Ιταλίας και Σικελίας υπήρξαν εξάλλου, όπως είδαμε στα προηγούμενα άρθρα, οι πολιτιστικοί φάροι της Ευρώπης. Εκτός όμως αυτού οι πόλεις αυτές υπήρξαν και τα ορμητήρια για νέους αποικισμούς. Ευβοείς άποικοι από τις εν λόγω αποικίες περί τα μέσα του 8^ου αιώνα π.Χ. εξερεύνησαν τις ακτές της Β. Αφρικής, ιδρύοντας την αποικία Εύβοια στις τυνησιακές ακτές. Αξίζει να σημειώσουμε πως Τυνήσιοι αρχαιολόγοι ταυτίζουν τη θέση της σημερινής πόλης Ναμπέλ με αυτή που βρισκόταν η ευβοϊκή αποικία.

Χάρτες ευβοϊκών αποικιών.

Πάνω: Χάρτης των αποικιών της Εύβοιας στην κάτω Ιταλία και τη Σικελία σχεδιασμένος με βάση τις πληροφορίες του αείμνηστου ερευνητή αρχαιολόγου Ε. Βρανόπουλου.
Κάτω: Ένας από τους χάρτες των αποικιών της Εύβοιας, που βρίσκεται αναρτημένος στον αρχαιολογικό χώρο της Ιταλικής Κύμης (Cuma).

Αντίθετα με τις αποικίες του ιταλικού νότου και της Σικελίας, οι ανατολικές αποικίες, ενώ υπήρξαν παλαιότερες και σημαντικότερες σε ότι αφορά το ξεκίνημα των πολιτιστικών εξελίξεων, δεν είχαν την ίδια ιστορική συνέχεια εκτός λίγων εξαιρέσεων. Εκτός λοιπόν από την περίφημη Αλ-Μίνα, ιδρύθηκαν πολλές ακόμη αποικίες στην Ανατολική Μεσόγειο, χωρίς ωστόσο να διαθέτουμε αρκετές πληροφορίες γι' αυτές. Το Ποσείδιον και η Αντάραδος στις συριακές ακτές ήταν δύο σημαντικές ευβοϊκές αποικίες, που ιδρύθηκαν γύρω στο 700 π.Χ. Είναι πολύ πιθανό ότι άποικοι από το Ποσείδιο εισχώρησαν βαθύτερα στο εσωτερικό της Συρίας, όπου σε μεταγενέστερους χρόνους ιδρύθηκε και η πόλη Χαλκίς, η οποία το 36 π.Χ. δωρίθηκε από το Ρωμαίο στρατηγό Αντώνιο στη βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα. 
Πολλά ευβοϊκά αγγεία έχουν βρεθεί και στην Κύπρο, που υπήρξε αναμφίβολα διαμετακομιστικός σταθμός των αποίκων και των εμπόρων από την Εύβοια, που έπλεαν προς τις ακτές της Ανατολικής Μεσογείου.

Φωτογραφίες της ευρύτερης περιοχής, που κατά την αρχαιότητα και μέχρι την καταστροφή της εκτεινόταν η λαμπρή ευβοϊκή αποικία της Κύμης. Βρίσκεται λίγα χλμ. βορειοδυτικά της Νάπολης. Της νέας πόλης δηλαδή, που διαδέχθηκε την Κύμη τις γύρω από αυτή πόλεις  

Στην ανάπτυξη των ευβοϊκών αποικιών, εκτός από τη γεωργία σημαντικό ρόλο έπαιξε και το εμπόριο. Νωρίς οι πόλεις της Εύβοιας, ιδιαίτερα εκείνες που δεν διέθεταν μεγάλες πεδιάδες, αισθάνθηκαν την ανάγκη να φέρουν σιτάρι και άλλα προϊόντα από αλλού. Έτσι οι ευβοϊκές αποικίες συνέβαλαν πολύ στην εξέλιξη της οικονομίας της Εύβοιας, αλλά και γενικότερα της υπόλοιπης Ελλάδας γιατί της προμήθευαν τα προαναφερθέντα προϊόντα, ανταλλάσσοντάς τα με τα κομψά αντικείμενα της ελληνικής βιοτεχνίας.
Αποτέλεσμα, της ανάγκης αυτής των εμπορικών ανταλλαγών, ήταν η μεγάλη πρόοδος της ναυπηγικής. Οι πεντηκόντοροι, πολεμικά πλοία με 50 κωπηλάτες, είχαν κατάστρωμα με θάλαμο για τους πολεμιστές που αμύνονταν κατά των πειρατών. Τα εμπορικά πλοία (στρογγυλαί νήες) είχαν την πλώρη και την πρύμνη στρογγυλεμένες και ψηλές ενώ διέθεταν πολύ ευρύχωρο αμπάρι. Σε απεικονίσεις αγγείων της περιόδου του αποικισμού βλέπουμε πολεμικά πλοία να συνοδεύουν τα εμπορικά, γεγονός που δείχνει ότι η πειρατεία ανθούσε.

Η Πομπηία και το Ηράκλειο (Herkulanum) είναι δύο από τις πόλεις που έθαψε η λάβα του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. Οι πόλεις δημιουργήθηκαν κατά την πορεία της ραγδαίας πολιτισμικής εξέλιξης που γνώρισε η ευβοϊκή αποικία της Ιταλικής Κύμης. Ολόκληρη η περιοχή της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας αναγνωρίζει μέχρι και σήμερα το ρόλο των Ευβοέων στην ανάπτυξη του ελληνογενούς πολιτισμού τους.

Η οικονομική ανάπτυξη βοήθησε να εξελιχθεί το παλαιότερο κοινωνικό σύστημα όχι μόνο των Ελλήνων αλλά και των λαών εκείνων, ανάμεσα στους οποίους ιδρύονταν οι αποικίες.  Με την εμφάνιση των νέων οικονομικά ισχυρών τάξεων (εμπόρων, ναυτικών, βιοτεχνών, εφοπλιστών) η κοινωνία από αριστοκρατική εξελίχθηκε σε αστική. Για ένα διάστημα κυριάρχησαν οι οικονομικά ισχυρότεροι, με αποτέλεσμα την καταπίεση μιας σημαντικής μερίδας του λαού. Στις ελληνικές αποικίες προηγήθηκαν οι κοινωνικές εξεγέρσεις.

Μοντέλα πλοίων παρόμοιων με αυτά που χρησιμοποίησαν οι Ευβοείς για τις εμπορικές και αποικιστικές μετακινήσεις τους.

Υπό αυτές τις συνθήκες δημιουργήθηκε η ανάγκη σύνταξης γραπτής νομοθεσίας, που θα εξασφάλιζε κάποια στοιχειώδη δικαιώματα στην ευρύτερη λαϊκή μάζα. Έτσι δύο Έλληνες νομοθέτες ανέλαβαν να συντάξουν τους πρώτους νόμους στην Ευρώπη. Το γεγονός ότι ο ένας από αυτούς ήταν ο Χαρώνδας, που συνέταξε την πρώτη νομοθεσία της Ευρώπης, στην ευβοϊκή Κατάνη, αποδεικνύει την τεράστια συμβολή της Εύβοιας, μέσω των αποικιών της, στην πολιτιστική αλλά και οικονομικοκοινωνική εξέλιξη ολόκληρης της Ευρώπης. Θα πρέπει να σημειώσουμε πως η νομοθεσία του Δράκοντα, που έγινε στην Αθήνα, στα μέσα του 7^ου π.Χ. αιώνα ήταν μεταγενέστερη της νομοθεσίας που συντάχθηκε στις ευβοϊκές αποικίες.

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.