23. Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΕΡΕΤΡΙΑΣ (490 π.Χ.)

Αλέξανδρου Καλέμη

Μετά την καταστολή της Ιωνικής Επανάστασης, ο δρόμος για την διαβλεπόμενη υπό των Περσών επέκταση της αυτοκρατορίας τους, είχε ανοίξει διάπλατα. Ο μόνος σημαντικός αντίπαλος των σχεδίων τους, η Ελλάδα, βρισκόταν σε περίοδο εντονότατων πολιτικών αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων, καθιστάμενος ως εκ τούτων ιδιαίτερα ευάλωτος.

Η βοήθεια που είχαν προσφέρει οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς στους επαναστάτες Ίωνες είχε εξοργίσει όλως ιδιαιτέρως τον Δαρείο. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο μάλιστα, ο Πέρσης Μονάρχης, είχε διατάξει έναν δούλο του να του επαναλαμβάνει κάθε ημέρα τη φράση «Δέσποτα, μέμνησο των Αθηναίων». Η υπόμνηση δεν κράτησε πολύ μεγάλο διάστημα, αφού το 492 π.Χ. ο Δαρείος αποφάσισε την πρώτη μεγάλη εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας. 

Βασικός στόχος του Δαρείου στις εκστρατείες του 492 και 490 π.Χ. ήταν η εκδίκηση και καταστροφή της Ερέτριας για την στάση που κράτησε η Ευβοϊκή πόλη κατά την Ιωνική Επανάσταση. Ο στόχος επετεύχθη μεν αλλά με τεράστιο αντίτιμο και μία άνευ προηγουμένου συντριβή του περσικού στρατού στον Μαραθώνα (490 π.Χ.).

Την άνοιξη του 492 π.Χ. τα πολυπληθή περσικά τμήματα κινήθηκαν μέσω Λυδίας και Αιολίας και από την Άβυδο πέρασαν στην ευρωπαϊκή ακτή. Πρώτος σταθμός τους ήταν η Σηστός. Παράλληλα ο στόλος τους κινήθηκε από την Κιλικία, παραπλέοντας τη μικρασιατική ακτή. Επικεφαλής της όλης επιχείρησης ήταν ο γαμπρός του Δαρείου, ο περήφανος Ιουδαϊκής καταγωγής Μαρδόνιος (Μαρδοχαίος), ο οποίος είχε παροτρύνει τον Δαρείο για την τιμωρία των Ελλήνων.

Οι δύο απανωτές εκστρατείες του Δαρείου εναντίον της Ελλάδας. Πάνω αυτή του 492 π.Χ. που σχεδόν τέλειωσε πριν καλά-καλά αρχίσει και κάτω αυτή του 490 π.Χ. που τέλειωσε με τη συντριβή των Περσών στον Μαραθώνα. Λίγο πριν όμως οι Πέρσες είχαν καταφέρει να καταστρέψουν την Ερέτρια και να πάρουν μαζί τους εκατοντάδες Ερετριείς ως αιχμαλώτους.

Η εκστρατεία όμως αυτή του Μαρδονίου δεν ευτύχησε ποτέ να εξελιχθεί σύμφωνα με τα σχέδια του Δαρείου. Δύο αστάθμητοι παράγοντες έπληξαν τις περσικές δυνάμεις τόσο στη στεριά, όσο και στη θάλασσα. Από την στεριά το χτύπημα των περσικών δυνάμεων ήλθε στον μακεδονικό κάμπο, μετά από επιτυχημένο νυκτερινό αιφνιδιασμό, που επιχείρησαν οι Βρύγες (θρακικό φύλο). Οι απώλειες των Περσών ήταν πολύ μεγάλες με αποκορύφωμα τον τραυματισμό του Μαρδονίου. Από τη θάλασσα το πλήγμα του περσικού στόλου ήλθε από την ίδια τη φύση στο ιερό (και τότε) ακρωτήρι του Άθω. Σφοδρή τρικυμία έπληξε τον στόλο, που επιχειρούσε να ενισχύσει τις χερσαίες περσικές δυνάμεις, προκαλώντας τεράστιες καταστροφές. Οι εξελίξεις αυτές όπως ήταν φυσικό ματαίωσαν την συνέχεια της πρώτης εκστρατείας των Περσών εναντίων των Ελλήνων.

Η δεύτερη και πολύ γνωστή σε όλους μας εκστρατεία, άρχισε την άνοιξη του 490 π.Χ. Επικεφαλής ήταν ο Ναύαρχος Δάτης (Μήδος) και ο Στρατηγός Αρταφέρνης (Πέρσης). Οι δυνάμεις αριθμούσαν (κατά τον Ηρόδοτο) 600 πλοία και περίπου 100.000 άνδρες (πεζικό και ιππικό). Οι περιγραφές αυτής της εκστρατείας είναι μακρές και λεπτομερείς. Εμείς όμως θα περιοριστούμε στα βασικά γεγονότα και κυρίως αυτά που αφορούν την Εύβοια. 

Οι Πέρσες λοιπόν, αφού κυρίευσαν τη Νάξο και τα περισσότερα Κυκλαδίτικα νησιά, κατευθύνθηκαν προς την Κάρυστο. Οι Καρύστιοι, δωρικής κυρίως καταγωγής και όχι φιλικά διακείμενοι προς τους Αθηναίους, είχαν κρατήσει μέχρι τότε ουδέτερη στάση στην επανάσταση της Ιωνίας. Στο βάθος μάλιστα ήλπιζαν στην ήττα των Αθηναίων, που τους θεωρούσαν δυνάστες τους. Παρόλα ταύτα σε αυτή την εκστρατεία δεν δέχθηκαν αμαχητί τους Πέρσες. 

Μετά από συνθηκολόγηση, η Κάρυστος καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε από τους Πέρσες, οι οποίοι στη συνέχεια κατευθύνθηκαν προς τον αρχικό τους στόχο που ήταν η Ερέτρια. 

Αρχικά υπέταξαν την Αμάρυνθο και τη χρησιμοποίησαν ως ορμητήριο στις επιχειρήσεις τους. Εν τω μεταξύ στην Ερέτρια το φρόνημα των κατοίκων κάθε άλλο παρά υψηλό ήταν, αφού οι ολιγαρχικοί θεωρούσαν ως υπαίτιους του πολέμου τους δημοκρατικούς και επιθυμούσαν να έλθουν σε διαπραγματεύσεις με τους Πέρσες. 

Οι Αθηναίοι αποφασισμένοι να βοηθήσουν τους Ερετριείς, έστειλαν σε βοήθεια τους κληρούχους του Ληλαντίου, οι οποίοι όμως δεν κατάφεραν να προσφέρουν την αναμενόμενη βοήθεια, αφού πληροφορημένοι από τον Αισχίνη του Νόθωνος για τις πολιτικές έριδες, που μάστιζαν την Ερέτρια, αποσύρθηκαν και διαπεραιώθηκαν στον Ωρωπό.

Ο Περσικός στόλος έφθασε στην περιοχή της Ερέτριας και αγκυροβόλησε στις «Ταμύνες» (παραλία Αλιβερίου) και στα πλησίον της Ερέτριας λιμανάκια των χωριών Χοιρέα και Αιγίλια. 

Οι Ερετριείς, αν και στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου, αποφάσισαν τελικά να αμυνθούν εντός των τειχών. Μετά από πολιορκία έξι ημερών όμως η Ερέτρια αλώθηκε με προδοσία. Δύο εξέχοντες πολίτες, ο Εύφορβος του Αλκιμάχου και ο Φίλαγρος του Ακαυνέα, παρέδωσαν την πόλη στους Πέρσες, οι οποίοι την πυρπόλησαν από άκρου σε άκρο. Κατέστρεψαν μάλιστα και τα ιερά σε αντίποινα της καταστροφής, από τους Έλληνες, του ιερού της Eφέσου.

Συνέλαβαν ομήρους, όσους Ερετριείς δεν είχαν καταφύγει στα βουνά και προσωρινά τους άφησαν φρουρούμενους στο νησάκι των Στύρων Αιγίλια (είναι το σημερινό νησάκι Στούρα).

Στο νησάκι Αιγίλια των Στύρων περιόρισαν φρουρούμενους, οι Πέρσες στρατηγοί, τους Ερετριείς αιχμαλώτους μετά την καταστροφή της Ερέτριας. Τους πήραν μαζί τους στην Περσία κατά την ταπεινωτική τους φυγή μετά τη συντριβή τους στον Μαραθώνα (490 π.Χ.).

Η συνέχεια της ιστορίας είναι γνωστή και θριαμβευτική για τους Έλληνες, αφού μεσολάβησε το έπος του Μαραθώνα. Οι Αθηναίοι, παρά την άρνηση των Σπαρτιατών να βοηθήσουν (για θρησκευτικούς λόγους) και παρά τον προδοτικό ρόλο του έκπτωτου τυράννου Πεισίστρατου, σάρωσαν τις περσικές δυνάμεις στον Μαραθώνα και τις οδήγησαν σε ταπεινωτική υποχώρηση. 

Οι Πέρσες μετά την ανεπανόρθωτη ήττα τους στο Μαραθώνα και τις τελευταίες απέλπιδες προσπάθειες να χτυπήσουν ανεπιτυχώς τους Αθηναίους, απέπλευσαν για την πατρίδα τους αφού παρέλαβαν τους Ερετριείς αιχμαλώτους τους από την Αιγίλια. Τους μετέφεραν στην Aρδέρικκα, που βρισκόταν στο δρόμο, ο οποίος συνέδεε τις Σάρδεις με τα Σούσα, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος. Εκεί αρκετά χρόνια αργότερα ο Μέγας Αλέξανδρος συνάντησε τους απογόνους τους.

Οι πολεμικές αναμετρήσεις Ελλήνων και Περσών του 490 π.Χ. ενέπνευσαν δεκάδες εικαστικούς καλλιτέχνες ανά τους αιώνες. Στον πίνακα της κάτω φωτογραφίας ο καλλιτέχνης αποδίδει με τον τρόπο του την άρνηση των Σπαρτιατών στον αγγελιοφόρο Φειδιππίδη να συνδράμουν τους Αθηναίους στην Μάχη του Μαραθώνα.

Μετά την αποχώρηση των Περσών οι κάτοικοι της Ερέτριας, που απέμειναν, ανοικοδόμησαν την πόλη τους και έλαβαν τελικά μέρος στους πολέμους κατά των Περσών του Ξέρξη, μετά μία δεκαετία από την καταστροφή της λαμπρής πόλης τους.

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.