36. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ ΤΟΥ 4ου π.Χ.

Αλέξανδρου Καλέμη

 Η Bοιωτική ηγεμονία δεν άργησε να παρουσιάσει τα πρώτα σημάδια παρακμής, αφού από το 366 π.Χ.  είχε αρχίσει να ξεθωριάζει η εικόνα των Θηβαίων, λόγω της αλαζονικής και βιαίας συμπεριφοράς τους. Στο διάστημα αυτό η περιοχή της Ιστιαία και ιδιαίτερα η Ωρεός γνωρίζουν ιδιαίτερη ανάπτυξη και συνάπτουν εμπορικές συνθήκες με τη Κέα και άλλα ελληνικά εμπορικά κέντρα.

Το 362 π.Χ. δύο νέα αντίπαλα στρατόπεδα χαρακτηρίζουν την πολιτική εικόνα της Ελλάδας. Από τη μια πλευρά έχουμε τη Βοιωτία, τη Λοκρίδα, τη Θεσσαλία καθώς και αρκετές πόλεις της Εύβοιας. Από την άλλη συμπαρατάχθηκαν οι παραδοσιακοί μέχρι τότε εχθροί. Λακεδαιμόνιοι και οι Αθηναίοι.

Οι δύο παρατάξεις συγκρούστηκαν στη Μαντίνεια. Η μάχη υπήρξε φονικότατη  με τελικούς νικητές τους Θηβαίους, οι οποίοι εν τούτοις υπέστησαν ίσως μεγαλύτερη απώλεια από τους αντιπάλους τους, αφού στη μάχη αυτή τραυματίστηκε και τελικά πέθανε το 362 π.Χ. ο Επαμεινώνδας.

Στη μάχη της Μαντινείας οι Ευβοείς είχαν αντιπαραταχθεί απέναντι από τους Αθηναίους από τους οποίους όμως υπέστησαν συντριβή και τρομερή σφαγή.

Η μάχη της Μαντινείας και ο θάνατος του Επαμεινώνδα ενέπνευσαν διαχρονικά πολλούς εικαστικούς καλλιτέχνες.

Την περίοδο αυτή, οι πολίτες όλων σχεδόν των ελληνικών πόλεων είχαν διχαστεί υπό το φάσμα των συνεχών αλλαγών και πολιτικών αντιπαραθέσεων. Η Εύβοια δεν απετέλεσε την εξαίρεση του κανόνα.  

Το 357 π.Χ. ξέσπασαν ταραχές σε όλες σχεδόν τις ευβοϊκές πόλεις και ιδιαίτερα στη Χαλκίδα. Υπό το κράτος της αναρχίας και του αιματηρού εμφύλιου, οι σπαρασσόμενες παρατάξεις των Ευβοέων ζήτησαν βοήθεια η κάθε μία από τους συμμάχους της (Βοιωτούς και Αθηναίους). Στην τότε εμφύλια διαμάχη αναμείχθηκε ο Φίλιππος της Μακεδονίας, ο οποίος την ίδια χρονιά (357 π.Χ.)  συνέβαλε στην εκ νέου υπαγωγή  της Εύβοιας υπό τη βοιωτική κηδεμονία, τοποθετώντας ωστόσο μακεδονικές φρουρές σε διάφορα επίκαιρα σημεία της μεγαλονήσου. 

Όπως ήταν φυσικό οι Αθηναίοι, παρακινούμενοι και από το νεαρό Δημοσθένη, αντέδρασαν αποστέλλοντας στρατό στην Εύβοια για να βοηθήσουν τους δημοκρατικούς φίλους τους. Για πολλές μέρες κάθε πόλη και περιοχή της Εύβοιας έγινε θέατρο πολεμικής πλέον διαμάχης ολιγαρχικών και δημοκρατικών μερίδων, καθώς επίσης Θηβαϊκών και Αθηναϊκών ομάδων αντίστοιχα. Τα αποτελέσματα αυτού του εμφυλίου ήταν καταστροφικά για την Εύβοια.

Μετά από πληθώρα πολεμικών γεγονότων τοπικού χαρακτήρα σε στεριά και θάλασσα, επεκράτησαν οι Αθηναίοι, εξασφαλίζοντας για μία ακόμη φορά τον έλεγχο ολόκληρου του νησιού. Οι συμμαχικές συμφωνίες μεταξύ Ευβοέων και Αθηναίων ανανεώθηκαν, ενώ οι Θηβαίοι και οι μισθοφόροι τους αποχώρησαν από την Εύβοια εγκαταλείποντας τους πολιτικούς φίλους τους.

Η νικήτρια, προσκείμενη στους Αθηναίους, πολιτική παράταξη των Ευβοέων, τίμησε σαν σωτήρα της τον Αθηναίο στρατηγό Τιμόθεο και στεφάνωσαν το δήμο της Αθήνας. Από την πλευρά τους οι Αθηναίοι αποφάσισαν να επιστρέψουν τις κληρουχίες στους Ευβοείς κατόχους τους και δημιούργησαν προϋποθέσεις αληθινής ανεξαρτησίας στις ευβοϊκές πόλεις. Εξαίρεση στην καινούρια κατάσταση απετέλεσε η πανίσχυρη, τότε, Ωρεός, που διατήρησε την ολιγαρχία καλοβλέποντας ταυτόχρονα και στη φιλία των Μακεδόνων.

Το 352 π.Χ. στην Εύβοια είχε και πάλι επικρατήσει φιλοαθηναϊκό κλίμα. Τύραννος της Ερέτριας τότε ήταν ο πιστός στους Αθηναίους Μενέστρατος, τον οποίο διαδέχθηκε ο ομοϊδεάτης του αρχικά Πλούταρχος.

Ο Πλούταρχος όμως παρά την αρχική φιλοαθηναϊκή στάση δεν δυσκολεύτηκε μέσα σε λίγο διάστημα μεταβληθεί σε όργανο της Μακεδονικής πολιτικής και σε αντίπαλο της Αθήνας.

Στο σημείο αυτό θεωρώ σημαντική την αναφορά σε ένα γεγονός για την Εύβοια που τεκμηριώνεται από τους μελετητές της ιστορίας της, μέσα από τα στοιχεία που υπάρχουν. Πρόκειται για τη σύσταση του Ευβοϊκού Κοινού, μιας χαλαρής σχετικά συμμαχίας των ευβοϊκών πόλεων, που συστάθηκε μετά την εξέγερση του 411 π.Χ.

Το Κοινό των Ευβοέων ήταν αρχικά υπό Σπαρτιατική επιρροή και απέβλεπε στην προστασία των πόλεων της Εύβοιας ή ορθότερα των ολιγαρχικών κυβερνήσεών τους από παρεμβάσεις της Αθήνας. Όταν όμως αργότερα επανήλθε η Δημοκρατία στις πόλεις της Εύβοιας το «Κοινό» δεν καταλύθηκε, αλλά αναδιοργανώθηκε συνεργαζόμενο με την Αθήνα και αργότερα με τους Θηβαίους. Στο διάστημα αυτό η Ερέτρια έκοβε νομίσματα κοινά για όλες τις ευβοϊκές πόλεις. Χαρακτηριστικό αυτών των νομισμάτων ήταν τα γράμματα ΕΥΒ στη μία όψη τους.

 Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.