26. Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΥ - ΑΠΟΒΙΒΑΣΗ ΠΕΡΣΩΝ ΣΕ ΙΣΤΙΑΙΑ

Αλέξανδρου Καλέμη

Ανεξάρτητα με την (δια χειρός Ηροδότου) προσπάθεια σπίλωσης του Θεμιστοκλή, η ηγεσία του ελληνικού στόλου αποφάσισε τελικά μέσα σε κλίμα διαφωνιών να αναμετρηθεί με τον περσικό στόλο στη θαλάσσια περιοχή του Αρτεμισίου. Η κατηγορία δωροδοκίας του Θεμιστοκλή από τους κατοίκους της Ιστιαίας ποτέ δεν αποδείχθηκε για να καταρριφθεί τεκμηριωμένα 4 αιώνες αργότερα από τον Πλούταρχο, ο οποίος με αυτό τον τρόπο αμφισβήτησε εμμέσως την ακρίβεια των ιστορικών πληροφοριών που μας έχει δώσει ο Ηρόδοτος.

Παρά τις όποιες κριτικές όμως ο Ηρόδοτος (484-415 π.Χ.) είναι αυτός που περιγράφει με λεπτομέρειες την περίφημη Ναυμαχία του Αρτεμισίου. Μια ναυμαχία που διεξήχθη  σε τρεις φάσεις. 

Κατά την πρώτη μέρα της ναυμαχίας, με ισόπαλο, κατά τον Ηρόδοτο, αποτέλεσμα, οι Έλληνες αιχμαλώτισαν 30 περσικά πλοία, ενώ την ίδια νύχτα έντονα καιρικά φαινόμενα απέβησαν και πάλι καταστροφικά για τον περσικό στόλο, ο οποίος μεταξύ άλλων απώλεσε, στην περιοχή Κοίλα, και τα 200 πλοία της αποστολής του περίπλου της Εύβοιας.

Τη δεύτερη μέρα της ναυμαχίας, τα ευχάριστα νέα για τα αποτελέσματα της τρικυμίας και η ενίσχυση του στόλου με 53 ακόμη αθηναϊκές τριήρεις, εμψύχωσαν τους Έλληνες. Το δειλινό της μέρας αυτής μια μοίρα του ελληνικού στόλου επετέθη και κατέστρεψε ολοσχερώς μία εχθρική μοίρα αποτελούμενη από πλοία της Κιλικίας.

Η τρίτη μέρα της ναυμαχίας του Αρτεμισίου συνέπιπτε με την αρχή της ιστορικής πεζομαχίας στο στενό των Θερμοπυλών. Απόπειρα των Περσών, να αποβιβάσουν δυνάμεις προκειμένου αυτές να επιτεθούν στα νώτα των μαχόμενων Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες, ματαιώθηκε από τον ελληνικό στόλο με καταστροφικά και πάλι αποτελέσματα για τους Πέρσες αλλά και για τους Έλληνες αυτή τη φορά.
Το τέλος της τριήμερης ναυμαχίας βρήκε τον περσικό στόλο με βαρύτατες απώλειες και με συντετριμμένο ηθικό, αφού με τις πρώτες κιόλας εχθροπραξίες υπέστη αποδεκατισμό. Οι απώλειες ήταν σοβαρές και από ελληνικής πλευράς. Σχεδόν τα μισά πλοία των Αθηναίων καταστράφηκαν ή έπαθαν σοβαρότατες ζημιές, ενώ 5 ακόμη αιχμαλωτίστηκαν από τα πλοία των Αιγυπτίων, που ενίσχυαν τον περσικό στόλο.

Έχοντας τα πλοία του έτοιμα να αποπλεύσουν προς τη Σαλαμίνα, ο Θεμιστοκλής πληροφορήθηκε το ηρωικό τέλος των 300 του Λεωνίδα, από τον Αβρώνιχο, που έφθασε με τριακοντάκωπο πλοιάριο από τις απέναντι ακτές. Η αναχώρηση των ελληνικών πλοίων συνοδεύτηκε από μία ανεπιτυχή προσπάθεια παρακίνησης των Ιώνων και των Καρών να αυτομολήσουν στις δυνάμεις των Ελλήνων.

Οι Πέρσες πληροφορήθηκαν την αναχώρηση του ελληνικού στόλου από κάποιον κάτοικο της Ιστιαίας. Τα πληρώματα των περσικών πλοίων αποβιβάστηκαν στην περιοχή της Ιστιαίας, λεηλατώντας και καταστρέφοντας όλους τους οικισμούς της περιοχής. Στην Ιστιαία ο Ξέρξης δημιούργησε ένα πρόχειρο ναυτικό στρατόπεδο. Εκεί με κήρυκες πληροφόρησε τους άνδρες του στόλου για τον περσικό θρίαμβο στις Θερμοπύλες, ενώ ταυτόχρονα επέτρεψε σε όσους ήθελαν να μεταβούν από την Ιστιαία στις Θερμοπύλες για να δουν τους νεκρούς Έλληνες. «…Ταύτην μεν την ημέραν προς θέαν ετράποντο – την δ΄υστεραίαν οι μεν απέπλεον εις Ιστιαίαν επί τας ναυς, οι δ΄ αμφί Ξέρξην εις οδόν ορμώντο…» (Ηρόδοτος 8,25).

Τα αποτελέσματα της ναυμαχίας του Αρτεμισίου παράλληλα με αυτά των Θερμοπυλών, έγιναν ο προάγγελος της τελικής ήττας των Περσικών δυνάμεων. Οι απρόβλεπτες απώλειες στόλου και χερσαίων δυνάμεων στις πρώτες κιόλας συγκρούσεις με τους Έλληνες δεν χαμήλωσαν μόνο το ηθικό των Περσών, αλλά προβλημάτισαν έντονα τους συμμάχους τους (Έλληνες και μη) για την απόφασή τους να ακολουθήσουν τον κατά την άποψή τους «ισχυρό».
Αρκετούς αιώνες αργότερα, ο Πλούταρχος στο βιβλίο του «Βίος Θεμιστοκλέους» υμνεί τα αποτελέσματα της ναυμαχίας του Αρτεμισίου τονίζοντας: «Ο δη Πίνδαρος ού κακώς έοικε συνιδών επί της εν Αρτεμισίω μάχης ειπείν: όθι παίδες Αθηναίων εβάλλοντο φαεννάν κρηπιδ΄ ελευθερίας. Αρχή γαρ όντως του νικάν το θαρρείν…». 
Mετά τη ναυμαχία στο Aρτεμίσιο ο περσικός στόλος οδηγήθηκε στο στενό του Eυβοϊκού κόλπου από το Βοιωτό πλοηγό Σαλγανέα.  Όταν ο στόλος πλησίαζε το στενό της Xαλκίδας ο Πέρσης ναύαρχος Mεγαβάτης, πιστεύοντας ότι ο πλοηγός τον οδήγησε σε αδιέξοδο προδίδοντάς τον, αποφάσισε να τον θανατώσει. Όμως, όταν οι Πέρσες κατάλαβαν το λάθος τους και ότι τελικά αυτό που νόμιζαν για το μυχό ενός κόλπου στην πραγματικότητα ήταν ο πορθμός του Eυρίπου, τίμησαν μετά θάνατον τον Bοιωτό ανεγείροντας τύμβο, που κατά την παράδοση είναι ο μικρός λοφίσκος, που φέρει και σήμερα το όνομα του πλοηγού των Περσών και που βρίσκεται στη Βοιωτική ακτή απέναντι από τη Χαλκίδα.

Ο Τύμβος του Σαλγανέα. Δυστυχώς σήμερα δεν προβάλλεται ως μνημειακός χώρος παρότι έχει τεκμηριωθεί η ταύτιση του με τις αναφορές των αρχαίων ιστορικών.

Όπως όμως ήταν φυσικό, ο πλους του περσικού στόλου προς το Νότιο Ευβοϊκό υπήρξε καταστροφικός για την άτυχη Εύβοια, λόγω των συχνών αποβιβάσεων των Περσών για ανεφοδιασμούς. Μεταξύ των πόλεων, που υπέστησαν τις λεηλασίες των Περσών, εκτός από την ευρύτερη περιοχή της Ιστιαίας, ήταν και η Χαλκίδα. 

 Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.