29. ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΑΘΗΝΑΣ-ΚΑΡΥΣΤΟΥ

 Αλέξανδρου Καλέμη

Μετά τους Περσικούς Πολέμους, σταδιακά οι Αθηναίοι επιβάλουν την ηγεμονία τους στην ευρύτερη ελληνική επικράτεια εκείνης της εποχής. Όπως είδαμε, από το 472 π.Χ. και μετά, χρησιμοποιώντας άλλοτε βία και άλλοτε διπλωματία, οι Αθηναίοι προσπάθησαν να επιβληθούν, μέσω της Αθηναϊκής Συμμαχίας, των περισσότερων ελληνικών πόλεων και να καθιερώσουν τη Δημοκρατία ως το μόνο ορθό και προηγμένο πολιτικό σύστημα διοίκησης.

 

ΘΟΥΚΙΔΙΔΗΣ

Θα πρέπει στο σημείο αυτό να επισημάνω πως στην περίπου διετή πολεμική διαμάχη Αθήνας και Καρύστου (474-472 π.Χ.) δεν συμμετείχαν οι υπόλοιπες ευβοϊκές πόλεις (Χαλκίδα, Ερέτρια, Ιστιαία κ.α.) παρότι δεσμεύονταν από τους όρους της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας (ή Συμμαχίας της Δήλου) στην οποία εξαρχής συμμετείχαν. Αυτό μας το τονίζει καθαρά ο Θουκυδίδης (1.83.3.) «…προς δε Καρυστίοις, Αθηναίοις άνευ των άλλων Ευβοέων πόλεμος εγένετο». 

Σημαντική χειρονομία αλληλεγγύης προς την Κάρυστο επέδειξαν οι υπόλοιπες ευβοϊκές 

πόλεις, αρνούμενες να συμμετάσχουν στην επίθεση των Αθηναίων εναντίον της πόλης. 

Οι Αθηναίοι αποδέχθηκαν αυτή την απόφαση προς αποφυγή περαιτέρω συγκρούσεων.

Η ανοχή αυτή των Αθηναίων στην σχετική αλληλεγγύη των ευβοϊκών πόλεων προς την Κάρυστο, οφείλεται κυρίως στην τεράστια σημασία που είχε η Εύβοια για την συντήρηση της στρατηγικής ισχύος των Αθηναίων. Με το δεδομένο μάλιστα της καλής συμμαχικής στάσης, που είχαν επιδείξει οι περισσότεροι Ευβοείς, τόσο στους Περσικούς Πολέμους, όσο και στη συνέχεια, ήταν ασύμφορο για τους Αθηναίους να προκαλέσουν δυσαρέσκεια και συγκρούσεις. Στην στάση τους αυτή συνηγορούσε και το αντίπαλο δέος της Σπάρτης και των ολιγαρχικών, που μπορεί μεν να είχαν αποδυναμωθεί κατά το διάστημα αυτό, με κανένα τρόπο όμως δεν έπαυαν να περιμένουν τις ευκαιρίες για να υπονομεύσουν τους Αθηναίους και τους Δημοκρατικούς.

Η Δημοκρατία των Αθηναίων και η Ολιγαρχία των Λακεδαιμονίων 

ήταν τα δύο πολιτικά συστήματα, η σύγκρουση των οποίων στιγμάτισε τις εξελίξεις 

κατά τον 5^ο αι. π.Χ. στον ευρύτερο ελληνικό χώρο.

Για να γίνει τώρα αντιληπτή η κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την εποχή (μέχρι τα μέσα του 5^ου αι. π.Χ.) στις κοινωνίες των ελληνικών πόλεων θα μεταχειριστώ ένα τολμηρό παραλληλισμό με την κατάσταση της νεότερης Ελλάδας κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, που επακολούθησαν του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Τότε λοιπόν υπήρχε μία σημαντική μερίδα των Ελλήνων που υποστήριζαν με φανατισμό τις κομμουνιστικές ιδέες και ήταν προσκείμενοι στην τότε Σοβιετική Ένωση. Από την άλλη μεριά πάλι μια άλλη μερίδα Ελλήνων είχαν τις ακριβώς αντίθετες ιδέες και ήταν προσκείμενοι στις δυτικές δυνάμεις και κυρίως στις Η.Π.Α. και την Αγγλία. Μεταξύ των δύο αυτών κοινωνικών ομάδων, υπήρχε και η πλειοψηφία του μετριοπαθούς κοινού, που αγόταν και φερόταν ανάλογα με τους κρατούντες. Η σύγκρουση αυτών των δύο αντίπαλων πολιτικά κοινωνικών ομάδων, ο ελληνικός εμφύλιος (1947-1949), και οι τεράστιες συνέπειες αυτής της διαμάχης είναι γνωστές σε όλους μας.

Κάτι ανάλογο συνέβαινε και στις κοινωνίες των ελληνικών πόλεων του 5^ου π.Χ. αι. Είχαμε τους Δημοκρατικούς που ήταν φιλικά προσκείμενοι προς τους Αθηναίους και τους Ολιγαρχικούς που ήταν φιλικά προσκείμενοι προς τους Σπαρτιάτες. Τότε όμως και με το δεδομένο πως οι κοινωνικές συνθήκες ήταν εντελώς διαφορετικές από αυτές του 20^ου αιώνα, που φέραμε σαν παράδειγμα παραπάνω, συντελούσαν και πολλοί ακόμη παράγοντες για να οδηγήσουν την κοινωνία μιας πόλης προς την μία ή την άλλη πλευρά ή να μεταστρέψουν τις πολιτικές απόψεις των μη φανατικών μελών της. 

Υπό αυτές τις συνθήκες οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες, ευρισκόμενοι διαρκώς σε πολεμική επαγρύπνηση, προσπαθούσαν να βρίσκουν τρόπους προσέγγισης των ελληνικών πόλεων, να χρησιμοποιούν βία εκεί που μπορούσαν και διπλωματία εκεί που απαιτείτο. 

Έτσι λοιπόν οι ευβοϊκές πόλεις (πλην Καρύστου) την εποχή αυτή του πρώτου ημίσεως του 5^ου π.Χ. αι. απολάμβαναν μιας σχετικής εύνοιας εκ μέρους των Αθηναίων, για τους λόγους που προαναφέραμε. Για τους λόγους αυτούς έγινε ανεκτή από την Αθήνα και η στάση τους να κρατήσουν ουδετερότητα στον πόλεμο Αθήνας-Καρύστου. 

Η Κάρυστος μετά την συνθηκολόγηση του 472 π.Χ., υφιστάμενη κάποιες συνέπειες υπό την μορφή φόρων αλλά και εγκατάστασης στα εδάφη της Αθηναίων κληρούχων, εισήλθε στην Αθηναϊκή Συμμαχία, ακολουθώντας την συμπεριφορά των υπόλοιπων ευβοϊκών πόλεων. Οι Αθηναίοι μάλιστα προκειμένου να εξευμενίσουν τους Ευβοείς, λόγω της τεράστιας στρατηγικής σημασίας που είχε η Εύβοια, προσέφεραν σε κάποιες ευβοϊκές πόλεις (Χαλκίδα, Ερέτρια, Ωρεό κ.α.) προνόμια ισοτίμων συμμάχων ακόμη και το δικαίωμα της επιγαμίας με τους Αθηναίους (να παντρεύονται δηλαδή με Αθηναίους και Αθηναίες). Και όλα αυτά παρά το νόμο του Περικλή που ψηφίστηκε το 450 π.Χ. και όριζε πως Αθηναίοι ή Αθηναίες θα ονομάζονταν  μόνο εκείνοι (ες) που αμφότεροι οι γονείς τους ήταν Αθηναίοι.

Από όλα αυτά συνεπάγεται πως ο βαθμός καταπίεσης των Ευβοέων από τους Αθηναίους δεν ήταν ο μόνος λόγος που σταδιακά μέχρι το 446 π.Χ. καλλιεργήθηκαν συνθήκες αποστασίας στις ευβοϊκές πόλεις. Με δεδομένα τα προνόμια ισονομίας Ευβοέων και Αθηναίων τα βασικά αιτία της σύγκρουσης θα πρέπει να καταλογιστούν στις ενέργειες των Ευβοέων ολιγαρχικών, που συνεχώς υπονόμευαν τους Αθηναίους στις ευβοϊκές κοινωνίες, προετοιμάζοντας το έδαφος για τους ολιγαρχικούς. 

 

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.