19. ΔΡΑΚΟΣΠΙΤΑ: Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΓΡΙΦΟΣ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ

Αλέξανδρου Καλέμη

Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις στον γρίφο που λέγεται «Δρακόσπιτα της Εύβοιας». Μετά από την μακρά περίοδο παρακμής, που γνώρισε η Εύβοια κατά την εποχή της Ρωμαιοκρατίας και του Βυζαντίου, θεωρούνται φυσικά τα συμπεράσματα και οι εξηγήσεις των αγαθών κατοίκων και εποίκων της Νότιας Εύβοιας για τα Δρακόσπιτα και την ιστορία τους. Όταν λοιπόν είδαν τα περίεργα αυτά κτίσματα, φτιαγμένα σε περιοχές δυσπρόσιτες, κατά θαυμαστό τρόπο και με υπερμεγέθη δομικά υλικά, ήταν φυσικό να τα συνδέσουν με τους μεταφυσικούς θρύλους των δράκων. Σύμφωνα με τα δεδομένα και τις γνώσεις εκείνης της δύσκολης σκοταδιστικής περιόδου, μόνον αυτά τα υπερφυσικά όντα με τις υπεράνθρωπες δυνάμεις θα μπορούσαν να οικοδομήσουν κατά τέτοιον τρόπο και σ’ αυτές τις θέσεις τα δρακόσπιτα. 

Τα δρακόσπιτα λοιπόν της Εύβοιας, μερικά από τα οποία βρίσκονται σε αρίστη κατάσταση μέχρι και σήμερα, παρά τις πολλές μελέτες που έχουν γίνει, χαρακτηρίζονται ακόμη ως μυστηριώδη με αρκετές ανεξιχνίαστες πτυχές στην ταυτότητά τους. Οι απόψεις των επιστημόνων και ερευνητών, όπως του Ν. Μουτσόπουλου, του Χ. Λάζου, του Θ. Σκούρα αλλά και άλλων νεότερων, διίστανται τόσο για την εποχή που χτίστηκαν, όσο και για τους λόγους που χτίστηκαν.

Πριν λίγες δεκαετίες επικρατούσε η άποψη πως τα περισσότερα δρακόσπιτα της Ν. Εύβοιας χτίστηκαν περί τον 7^ο αι. π.Χ. Αργότερα κάποιοι ερευνητές ισχυρίστηκαν πως χτίστηκαν μεταξύ 3^ου και 1^ου αι. π.Χ. Τελευταία άλλοι ερευνητές είναι πεπεισμένοι πως έχουν χτιστεί μεταξύ 5^ου και 4^ου αι. π.Χ. Σχετικά με τη χρήση τους τώρα, άλλοι μελετητές τα εκλαμβάνουν ως χώρους λατρείας, ενώ η επικρατέστερη άποψη θέλει αυτές τις κατασκευές ως οικίες των λατόμων, που εργάζονταν στα παρακείμενα λατομεία μαρμάρου. 

Δεν είναι όμως καθόλου απίθανο όλες αυτές οι απόψεις να συνδυάζονται, εμπεριέχοντας η κάθε μια τους, ισχυρές δόσεις αλήθειας. Για παράδειγμα στο δρακόσπιτο της Όχης έχουν βρεθεί αντικείμενα που παραπέμπουν σε περιόδους από τον 6^ο π.Χ. μέχρι και τον 1^ο π.Χ. αιώνα. Τα ίδια ευρήματα παραπέμπουν επίσης σε αρχαίες λατρευτικές εκδηλώσεις, τεκμηριώνοντας τους ισχυρισμούς πως τουλάχιστον αυτό το Δρακόσπιτο, μεγαλύτερο από όλα τα άλλα (διαστάσεων 12,7 Χ 7,7 μ.) ήταν πράγματι χώρος λατρείας. 

Το Δρακόσπιτο της Όχης, μεγαλύτερο και πιο ενδιαφέρον από τα Δρακόσπιτα της Νότιας Εύβοιας, ήταν πιθανότατα ιερό αφιερωμένο στο θεϊκό ερωτικό σμίξιμο του Δία με την Ήρα. Αυτό εξάλλου υποδηλώνει και η ονομασία «Όχη» που σημαίνει ερωτικό ζευγάρωμα (βάτεμα). Τα ευρήματα μαρτυρούν πως η χρήση αυτού του ιερού διήρκεσε από τον 6^ο μέχρι τον 1^ο π.Χ. αιώνα. Οι διαστάσεις του είναι 12,7 μ. Χ 7,7 μ.

 Ο Ισχυρισμός ενισχύεται και από τη θέση που είναι χτισμένο (κορυφή της Όχης - υψόμετρο 1404 μ.) καθώς επίσης και από τον καταγεγραμμένο μύθο, που θέλει τον Δία και την Ήρα να έσμιξαν ως ζευγάρι στη θέση που βρίσκεται το δρακόσπιτο. Το όνομα εξάλλου του βουνού Όχη σημαίνει ακριβώς αυτό. Προέρχεται από το ρήμα «οχεύω», που σημαίνει βατεύω (ζευγαρώνω με σκοπό τον πολλαπλασιασμό δια της γενετήσιας πράξης). Το ζευγάρωμα υποδηλώνει και η λέξη «οχεία» από την οποία προέρχεται και η ονομασία του βουνού Όχη του ευβοϊκού νότου.   
Όλα τα προαναφερθέντα κάνουν περισσότερο αποδεκτούς τους ισχυρισμούς των ερευνητών, που θέλουν το Δρακόσπιτο της Όχης να είναι ιερό προς τιμή του ζευγαρώματος Δία και Ήρας. Το ιερό αυτό φαίνεται πως ήταν σε λειτουργία για περίπου 6 αιώνες (6^ος – 1^ος π.Χ. αι.).  Το πολύ ενδιαφέρον αυτό μνημείο, συνδεόμενο με πολλούς θρύλους, αλλά και ιστορία, αποτελεί σήμερα τον ιδανικότερο προορισμό για τους εραστές των οδοιπορικών, αφού ακόμη δεν υπάρχει τρόπος πρόσβασης στην κορυφή της Όχης με μηχανικό μέσον. Δίπλα του μάλιστα, προς απόδειξη ότι η θέση είναι ιδανική για λατρευτικός χώρος, βρίσκεται χτισμένο με ίδια δομικά υλικά ένα εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Του Άγιου της Χριστιανοσύνης που κοσμεί τις κορυφές των βουνών μας. 

Ευρήματα από το Δρακόσπιτο της Όχης, εκτίθενται στην αρχαιολογική συλλογή του Γιοκάλειου της Καρύστου. Τα ευρήματα χρονολογούνται από τον 6^ο μέχρι και τον 1^ο π.Χ. αι.     

 Αντίθετα με το δρακόσπιτο της Όχης, που μάλλον ήταν χώρος λατρείας, ο μικρός οικισμός τριών δρακόσπιτων στην πλαγιά του βουνού Kλιόσι, ανατολικά των Στύρων, φαίνεται πως μάλλον ήταν κατοικία λατόμων ή αγροικία. Μεταγενέστερη κατασκευή από το δρακόσπιτο της Όχης (περίπου του 4^ου αι. π.Χ.), αλλά όμοιας αρχιτεκτονικής. Τα τρία δρακόσπιτα είναι κατασκευασμένα σε σχήμα Π. Τα δύο σκέλη του Π αποτελούνται από δύο πλατυμέτωπα κτίσματα, που πλαισιώνουν ένα τετράγωνο σε κάτοψη κτίσμα, το οποίο στεγάζεται με εκφορικό θόλο.  Η θέση που βρίσκονται χτισμένα τα τρία δρακόσπιτα, λέγεται Πάλλη Λάκα.

Ο οικισμός των τριών δρακόσπιτων Πάλλη Λάκα στην πλαγιά του βουνού Kλιόσι, ανατολικά των Στύρων, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Κατά πάσα πιθανότητα αποτελούσε κατοικία λατόμων ή αγροτών.

Συνολικά τα Δρακόσπιτα της Νότιας Εύβοια, που σώζονται (μερικά σε πολύ καλή κατάσταση) είναι περισσότερα από 15. Στην περιοχή αυτή που από αιώνες τώρα κυριαρχεί το αρβανίτικο στοιχείο έχει επικρατήσει η αρβανίτικη ονομασία των δρακόσπιτων «Σπέλα ε δραγκότι», που σημαίνει «Σπηλιές των Δράκων» ή Σέντια του Δράκου (Sedia = κατοικία).     
Το πιο ευκολοπροσβάσιμο δρακόσπιτο είναι το Λιμικό (Δραγκό Tσούκα). Βρίσκεται σχεδόν πάνω στον εθνικό δρόμο Στύρων-Καρύστου, ένα χιλιόμετρο νότια των Kαψάλων.
Γνωστά επίσης είναι το Δρακόσπιτο στους Bαρελαίους, το Λουμιθέλ ή Mαρίζα ντραγκό, το Kρόι φοχτ ντραγκό, το Δρακόσπιτο στο Nιμποριό, γνωστό με το όνομα «Πύργος», κ.α.

Πάνω: Το πιο ευκολοπροσβάσιμο δρακόσπιτο είναι αυτό που βρίσκεται σχεδόν πάνω στον δρόμο Στύρων-Καρύστου, δυο χιλιόμετρα μετά τα Κάψαλα προς την Κάρυστο. Είναι γνωστό με το όνομα Λιμικό Δραγκό.
Κάτω: Χαρακτηριστική άποψη για τον τρόπο δόμησης των δρακόσπιτων.  

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.