ΛΙΚΑΡΙΟΣ. Ο ιππότης της Εύβοιας.

Κοκκινόκαστρο. Κάρυστος

Ο Λικάριος είναι μία από τις πιο χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες, που σημάδεψαν τις ιστορικές εξελίξεις της Εύβοιας κατά τη μάλλον σκοτεινή, από απόψεως πληροφοριών, περίοδο της Ενετοκρατίας.

Αυτός είναι ίσως και ο λόγος, που οι περισσότεροι Ευβοείς σήμερα συνδυάζουν το ιστορικό αυτό πρόσωπο με θρύλους και ερωτικές ιστορίες γενναίων ιπποτών. 

Ο Λικάριος (ή Ικάριος, όπως τον θέλουν κάποιοι Βυζαντινοί και ο Γουναρόπουλος στην ιστορία του) όμως, δεν ήταν απλά ένα πραγματικό πρόσωπο, αλλά η παρουσία του λίγο έλειψε να σημάνει την οριστική απελευθέρωση της Εύβοιας από τους Ενετούς και την επανένταξή της στο Βυζαντινό κράτος.

Ο Λικάριος γεννήθηκε στις αρχές του 13ου αιώνα, στην Κάρυστο. Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από την ιταλική πόλη Vicenza, ενώ κατ΄ άλλους από τη Γένοβα. Κατά μία εκδοχή η μητέρα του ήταν Καρυστινή. Πολλοί ισχυρίζονται πως ο Λικάριος ήταν απόγονος της ισχυρής Γενουάτικης οικογένειας των Zaccaria.

Όταν ο Λικάριος υπηρετούσε σαν ιππότης στην αυλή του Guiberto Dalle Carceri (Γυϊβέρτου του Β΄), ερωτεύτηκε τη χήρα του τριτημόριου του Ωρεού Ναρζώτου Δαλλεκάρτσερι, Φελίζα. Ο μεγάλος έρωτάς τους, ο οποίος κατά μία εκδοχή είχε καταλήξει σε μυστικό γάμο, έγινε η αιτία μεγάλων αντιδράσεων από τους ευγενείς συγγενείς της Φελίζα. Οι Dalle Carceri έγιναν οι μεγαλύτεροι εχθροί του Λικάριου και ο τελευταίος φύσει ατίθασος, αποφασιστικός και εκδικητικός χαρακτήρας, αφού οργάνωσε πειρατικές και ληστρικές ομάδες, οχυρωμένος στο ανεμοδαρμένο κάστρο των Ανεμοπυλών της Καρύστου, τάχθηκε, εν τέλει, στην υπηρεσία του Μιχαήλ Παλαιολόγου, προτείνοντάς του να τον βοηθήσει για την ανακατάληψη της Εύβοιας από τους Βυζαντινούς.

Το κάστρο των Φύλλων. 

Ο αυτοκράτορας της παρακμασμένης βυζαντινής αυτοκρατορίας, αποδέχθηκε ευχαρίστως την πρόταση και αναγνωρίζοντας τις στρατηγικές ικανότητες του Λομβαρδού ιππότη, του παραχώρησε το βυζαντινό στόλο, υπό το ναύαρχο Φιλανθρωπινό, προκειμένου να πετύχει την κατάληψη της Εύβοιας και των γύρω νησιών.

Γρήγορα ο Λικάριος, διοικώντας ιδανικά το στρατό του, άρχισε να κυριεύει το ένα μετά το άλλο τα κάστρα της Εύβοιας. Ωρεός, Λάρμενα, Ποτήρι, La Cuppa, Κλεισούρα, έγιναν ορμητήρια των απελευθερωτικών δυνάμεων του Λικάριου και των Βυζαντινών.  Την ίδια εποχή (1269) η Σκύρος επαναστατεί με την παρακίνηση του Λικάριου και τίθεται υπό την εξουσία του Μιχαήλ Παλαιολόγου. Τα πράγματα έγιναν πολύ σοβαρά για τους Φράγκους της Εύβοιας, που ζήτησαν εσπευσμένα, βοήθεια από άλλες Ενετικές δυνάμεις του ελληνικού χώρου.

Λεπτομέρεια από το κάστρο των Φύλλων

Το 1275, μετά από κάποιες ανακαταλήψεις κάστρων (Ποτήρι, La Cuppa), οι Φράγκοι ηττήθηκαν σε μία φοβερή και πολύνεκρη ναυμαχία, που διεξήχθη ανοιχτά του Ωρεού, προς τον Παγασητικό κόλπο, μεταξύ των ενισχυμένων και εξοπλισμένων με πολεμικούς πυργίσκους ενετικών πλοίων και του βυζαντινού στόλου υπό τον Λικάριο, τον Φιλανθρωπινό  και τον Ιωάννη Παλαιολόγο (αδελφό του Μιχαήλ). Στη συγκεκριμένη ναυμαχία τραυματίστηκε σοβαρά ο Φιλανθρωπινός.

Μετά την ήττα του στόλου των Φράγκων, ο Λικάριος ανακατέλαβε τα κάστρα της Εύβοιας, εκπορθώντας στο τέλος και το πανίσχυρο Κοκκινόκαστρο της Καρύστου. Για τις επιτυχίες του αυτές, ο Λικάριος, τιμήθηκε από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου με τους τίτλους του Μεγάλου Κοντόσταβλου και του Μέγα Δούκα, όπως αναφέρει ο βυζαντινός χρονογράφος Νικηφόρος Γρηγοράς.

Το 1276, ο Λικάριος είχε γίνει (και πάλι), για λογαριασμό του Βυζαντίου, κυρίαρχος των νησιών της Σκοπέλου, της Σκιάθου, της Αλοννήσου, της Σκύρου και της Λήμνου. Η δύναμη πλέον του Λικάριου είχε φέρει σε απόγνωση τον Γυϊβέρτο, που μοιρολατρικά σχεδόν περίμενε την κατάληψη της Χαλκίδας. Εν τω μεταξύ ο Λικάριος είχε καταλάβει και το βαρονικό φράγκικο κάστρο των Φύλλων, που τότε αποτελούσε φέουδο του Merito Dalle Carceri.

Το 1278 πάρθηκε η απόφαση της οριστικής κατάληψης της Εύβοιας, με την εκπόρθηση της Χαλκίδας. Ο Λικάριος αποβιβάσθηκε στην παραλία μεταξύ Πολιτικών και Βρυσακίων και αφού οχυρώθηκε γύρω από το Βατώντα και τα Δυο Βουνά, έστησε μια στρατηγική ενέδρα, διαισθανόμενος πως οι Φράγκικες δυνάμεις της Χαλκίδας θα του έκαναν επίθεση. Πραγματικά την επόμενη κιόλας μέρα στρατιωτικές δυνάμεις της Χαλκίδας με επικεφαλής το Γυϊβέρτο, ενισχυμένες με δυνάμεις του δουκάτου των Αθηνών, που είχαν σαν επικεφαλής τον Ιωάννη ντε λα Ρος, έκαναν την επίθεση, που περίμενε ο Λικάριος.

Οι Φράγκοι έπεσαν στην παγίδα, που έξυπνα τους είχε στήσει ο προνοητικός Ενετός εξωμότης και αρχιναύαρχος, πλέον, του βυζαντινού στόλου Λικάριος. Οι Φράγκοι περικυκλώθηκαν, υπέστησαν μεγάλες απώλειες και υποχώρησαν άτακτα προς τη Χαλκίδα. Τόσο ο Ντε λα Ρος όσο και ο Γυϊβέρτος τραυματίστηκαν και αιχμαλωτίστηκαν από το στρατό του Λικάριου, ο οποίος έφθασε πολύ κοντά στην επιδίωξή του να καταλάβει τη Χαλκίδα και ως εκ τούτου ολόκληρη την Εύβοια. Τα σχέδια του χάλασαν από την έγκαιρη άφιξη στη Χαλκίδα του επιτρόπου της Αργοναυπλίας Ιάκωβου, ο οποίος έφθασε στην πόλη στον απίστευτο (για τότε) χρόνο των 24 ωρών.

Το Κάστρο της Ωριάς. Ωρεοί.

Ο Λικάριος βλέποντας ότι πλέον ήταν ματαιοπονία η προσπάθεια για την εκπόρθηση της Χαλκίδας, κατευθύνθηκε στο Ληλάντιο πεδίο και οχυρώθηκε στο επιβλητικό κάστρο των Φύλλων. Οι Ενετοί περιορίστηκαν στα στενά πλαίσια του φρουρίου της Χαλκίδας από όπου δεν τολμούσαν να βγουν, όπως μας αναφέρει ο βυζαντινός ιστορικός Νικηφόρος Γρηγοράς, ούτε και για τον καθιερωμένο αγιασμό των υδάτων της πηγής Αρέθουσας, την ημέρα των Θεοφανίων.

Ο Λικάριος, μετά τη μάχη του Βατώντα το 1278, μετέφερε σιδηροδέσμιους στην Κωνσταντινούπολη τόσο τον Guiberto Dalle Carceri όσο και τον Φράγκο Δούκα των Αθηνών και τους παρέδωσε τελετουργικά στον αυτοκράτορα Μιχαήλ. Τη στιγμή της παράδοσης ο μεγάλος και αλαζονικός εχθρός του Λικάριου Γυϊβέρτος ο Β΄, μην αντέχοντας τον εξευτελισμό, που υπέστη από έναν πρώην «παρακατιανό», πέθανε από αποπληξία, «...μη δυνηθείς ενεγκείν το της βιαίας τύχης παράλογον...», όπως χαρακτηριστικά μας γράφει ο Νικ. Γρηγοράς. Ο Μιχαήλ Η΄ ο Παλαιολόγος, κατόπιν καταβολής λύτρων, άφησε ελεύθερο για πολιτικούς λόγους μάλλον, το Δούκα της Αθήνας.

Το Κάστρο της Ωριάς. Ωρεοί.

Όπως προαναφέραμε μετά τα θριαμβευτικά γι΄ αυτόν γεγονότα, ο Λικάριος, εγκαταστάθηκε με τη Φελίζα στο κάστρο των Φύλλων. Μετά από μερικά ακόμη πλήγματα, που πέτυχε, για λογαριασμό των Βυζαντινών, ο Ενετός εξωμότης, επί των ενετικών δυνάμεων, κυρίως στα νησιά του Αιγαίου, εξαφανίστηκε από το ιστορικό προσκήνιο, ενώ βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του. Καμία σοβαρή πληροφορία δεν έχουμε για το τέλος του θρυλικού ιππότη της Εύβοιας και της πανέμορφης συζύγου του. Έτσι πρέπει να αρκεσθούμε σ΄ότι αναφέρει ο θρύλος. Όταν λοιπόν ο Λικάριος πέθανε μετά από πολλά χρόνια η καλή του δεν άντεξε στο χωρισμό και αυτοκτόνησε. Τους έθαψαν και τους δύο στην ανατολική πλευρά της Ριζοκαστελλιώτισας πίσω από το ιερό και στους τάφους τους φύτρωσε από ένα κυπαρίσσι για να μπορεί ο άρχοντας Λικάριος να αγκαλιάζει την αγαπημένη του Φελίζα, όταν φυσά ο παγωμένος αέρας του χειμώνα και αυτή κρυώνει. Από τα δύο κυπαρίσσια του θρύλου δυστυχώς σήμερα, σώζεται μόνο το ένα, πίσω από το ιερό της εκκλησιάς.

Σιγά-σιγά οι Φράγκοι, μετά τη δύση του αστεριού του Λικάριου, άρχισαν να επανακτούν διαδοχικά όσα εδάφη είχαν χάσει τα χρόνια της ακμής του θρυλικού ιππότη. Το 1296 ο Γουλιέλμος Δαλλεκάρτσερι ανακαταλαμβάνει και τη Σκύρο ιδρύοντας νέα δυναστεία.

Αλέξανδρος Καλέμης

Από το βιβλίο των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο

"Η ιστορία της Εύβοιας"