ΑΛ ΜΙΝΑ ΣΥΡΙΑΣ. Η ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΗ ΕΥΒΟΪΚΗ ΑΠΟΙΚΙΑ .

Οι ταξιδιωτικές μας οδύσσειες της τελευταίας εικοσαετίας είχαν ως κύριο στόχο τους τη συλλογή πληροφοριών σχετικών με τον ελληνικό πολιτισμό και την ιστορία του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας γενικότερα. Για το λόγο αυτό χρειάστηκε να γυρίσουμε ολόκληρη την σημερινή Τουρκία από το ένα άκρο της στο άλλο και να διαπιστώσουμε ιδίοις όμμασι με ανάμικτα αισθήματα υπερηφάνειας και μελαγχολίας, πως σχεδόν κάθε γωνιά της γειτονικής μας χώρας είναι σφραγισμένη από τα σημάδια του διαχρονικού πολιτισμού των Ελλήνων.

Περισσότερη έμφαση βέβαια δώσαμε στους προορισμούς εκείνους που σχετίζονται με την πανάρχαια λαμπρή πολιτιστική πορεία των Ευβοέων, καθώς επίσης και στις ρίζες μιας μεγάλης μερίδας του σημερινού πληθυσμού της ιδιαίτερης πατρίδας μας της Εύβοιας.

Το τί ακριβώς προσέφερε η Εύβοια στη διάδοση του πολιτισμού στην Ευρώπη και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου είναι παγκοσμίως γνωστό στους επιστημονικούς κύκλους και όχι μόνο. Αναμφίβολα η Εύβοια χαρακτηρίζεται ως η κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και ως μία από τις σημαντικότερες κοιτίδες του παγκόσμιου πολιτισμού. Αυτή είναι μια αλήθεια αποδεκτή από το σύνολο των ιστορικών και των αρχαιολόγων όλου του κόσμου. Μια αλήθεια όμως που δεν έχει γίνει δυστυχώς ακόμη κτήμα των συμπατριωτών μας.

Η περιοχή της Αντιόχειας. Στο νοτιότερο άκρο, στα σύνορα Τουρκίας
και Συρίας βρίσκεται η αρχαία ευβοϊκή αποικία της Αλ Μίνα

Πριν από το 800 π.Χ. οι Ευβοείς με τους αποικισμούς τους πήραν και έδωσαν πολιτιστικά στοιχεία, συντελώντας στη ραγδαία ώθηση της πολιτιστικής ανάπτυξης του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Το ελληνικό αλλά και το χαλκιδικό (πρόγονος του λατινικού) αλφάβητο ήταν ευβοϊκές επινοήσεις ή βελτιώσεις άλλων αλφαβήτων, που καθιέρωσαν και διέδωσαν τον γραπτό λόγο, και ως εκ τούτου τον ανθρώπινο Πολιτισμό.

Οι Ευβοείς ίδρυσαν αποικίες σε όλα τα μεσογειακά παράλια συμπεριλαμβανομένων φυσικά και των ασιατικών. Πριν όμως από τις γνωστές αποικίες τους στα ιωνικά παράλια, οι Ευβοείς είχαν ιδρύσει (περί το 800 π.Χ.) την σημαντικότατη αποικία της Αλ Μίνα, που βρίσκεται στην παραλιακή περιοχή των σημερινών συνόρων Τουρκίας και Συρίας, περισσότερο επί συριακού εδάφους. Σήμερα η περιοχή αυτή αποτελεί το νοτιότερο σημείο του σύγχρονου τουρκικού κράτους και βρίσκεται νότια Αλεξανδρέττας (Iskenderum)  και της Αντιόχειας (Hatay ή Antakya).

Η Αλ Μίνα αποτέλεσε για μας έναν από τους μακρινότερους προορισμούς μας επί τουρκικού εδάφους, αφού η οδική απόσταση που διανύσαμε για να φτάσουμε εκεί, ξεκινώντας από τη Βόρεια Εύβοια, ξεπέρασε τα 3.500 χλμ.

 Σύμφωνα με έρευνες Βρετανικών πανεπιστημίων οι Ευβοείς πρόγονοί μας, δανείζοντας και δανειζόμενοι πολιτισμικά στοιχεία από τον λαό των Χετταίων, που συνάντησαν εκεί αλλά και τον ναυτικό λαό των Φοινίκων με τον οποίο είχαν συναλλαγές, συνέβαλαν καθοριστικά στην πολιτιστική ανάπτυξη της Ευρώπης.  

Ο παραπάνω χάρτης βρίσκεται αναρτημένος σε μουσείο της Σικελίας και δείχνει τις αποικίες των Ευβοέων σε ολόκληρη τη Μεσόγειο και όχι μόνο. Μεταξύ αυτών βλέπουμε και την Αλ Μίνα στα παράλια της Β. Συρίας.   

Πρόσφατα προβλήθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδος (κανάλι Βουλής) σε δύο συνέχειες ένα τρίωρο καταπληκτικό ντοκιμαντέρ του BBC με μοναδικό θέμα τους αποικισμούς των Ευβοέων και τη συμβολή των προγόνων μας στη διάδοση του παγκόσμιου πολιτισμού. Το πρώτο μέρος του ντοκιμαντέρ αυτού ήταν αφιερωμένο στον αποικισμό της Αλ Μίνα από τους Ευβοείς και τον πολιτισμικό αλληλοεπηρεασμό Ευβοέων και Χετταίων.

Σύμφωνα με τα ιστορικά τεκμήρια, από τις πρώτες αποικίες θεωρούνται  εκείνες στην Ταρσό και στην Αλ Μίνα κατά το 800 π.Χ. περίπου. Στην πρώτη προηγήθηκαν οι Ρόδιοι και ακολούθησαν οι Ευβοείς, ενώ στη δεύτερη συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Η εγκατάσταση εκεί ελληνικών εμπορικών αποστολών, οφείλεται στην έντονη ζήτηση σιδήρου από τα ελληνικά εργαστήρια.

Αποτύπωση επιγραφής πανάρχαιου αγγείου γραμμένης με στοιχεία του χαλκιδικού αλφαβήτου και πίνακας, που δείχνει την εξέλιξη του ελληνικού αλφαβήτου, το οποίο (όπως και το λατινικό) είχαν ως βάση τους το χαλκιδικό αλφάβητο.    

Γύρω στα τέλη του 9^ου αιώνα π.X., με την ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Ανατολής, Έλληνες έμποροι άρχισαν να εγκαθίστανται στις ακτές της Μέσης Ανατολής. Στις πρώτες εγκαταστάσεις τους εντάσσεται η ίδρυση εμπορικού σταθμού από Ευβοείς, στην πόλη της Αλ Μίνα στις εκβολές του ποταμού Ορόντη, στη βόρεια Συρία. Την εποχή της άφιξης των Ευβοέων η πόλη πρέπει να βρισκόταν υπό την κυριαρχία ενός από τα μικρότερα αραμαϊκά βασίλεια, που οι λαοί τους είχαν προωθηθεί στην περιοχή νωρίτερα, την πρώτη χιλιετία π.Χ.

Με βάση τα ευρήματα κεραμικής δεν πρέπει να υπήρχε μακρόχρονη εγκατάσταση πριν από την άφιξη των Ελλήνων. Μία πρόσφατη μελέτη της μη ελληνικής κεραμικής από την Αλ Μίνα έδειξε ότι κανένα αγγείο δε χρονολογείται πριν από τα μέσα του 9^ου αιώνα π.Χ. Η ελληνική κεραμική που βρέθηκε μαζί της στα χαμηλότερα στρώματα θα μπορούσε να χρονολογηθεί με ασφάλεια γύρω στα τέλη του 9^ου αιώνα π.Χ.

Στην περιοχή της Αλ Μίνα περί το 800 π.Χ., ο πολιτισμός των Ελλήνων Ευβοέων συναντήθηκε με τον πολιτισμό των Χετταίων. Ένα τελευταίο ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του BBC αναφέρεται σε αυτόν τον πολιτιστικό αλληλοεπηρεασμό Ευβοέων και Χετταίων. 

Σύμφωνα με τον Άγγλο αρχαιολόγο, επικεφαλής της επιστημονικής αποστολής στην Αλ Μίνα και δημιουργό του υπέροχου ντοκιμαντέρ του BBC, οι λαοί (κυρίως Χετταίοι) που συνάντησαν οι αρχαίοι Ευβοείς στην Αλ Μίνα επηρεάσθηκαν πολύ από τη θρησκευτική λατρεία των Ευβοέων και κυρίως από τη μοναδική Ελληνική Μυθολογία. Αυτό αποδεικνύεται από τους μύθους των Χετταίων και την περιγραφή των θεών τους, που εν πολλοίς είναι αντίγραφα του ελληνικού δωδεκάθεου. Αντίστοιχα υπήρξαν και πολλά πολιτιστικά στοιχεία, που οι Ευβοείς εισήγαγαν στην Εύβοια και στην Ελλάδα.

Την ίδια σχεδόν εποχή οι Ευβοείς συναλλάσσονταν και με τον ναυτικό λαό των Φοινίκων από τους οποίους δανείστηκαν αρκετά στοιχεία από τον τρόπο γραφής τους και διασκευάζοντάς τα, δημιούργησαν τον πρόγονο του ελληνικού αλφαβήτου, που χρησιμοποιούμε μέχρι και σήμερα. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα οι Χαλκιδείς άποικοι της Ιταλικής Κύμης δημιούργησαν με τη σειρά τους το χαλκιδικό αλφάβητο (πρόγονο του λατινικού) διαδίδοντας σε όλο τον τότε πολιτισμένο κόσμο τον γραπτό λόγο. 

Πανοραμικές απόψεις από την περιοχή της Αλ Μίνα. Στις παραλίες αυτές λίγο πριν το 800 π.Χ. αποβιβάστηκαν οι Ευβοείς για να δημιουργήσουν, μέσω της αποικίας τους, μία ακόμη κοιτίδα πολιτισμού

Ας επανέλθουμε όμως στην Αλ Μίνα, στην καταγεγραμμένη ιστορία της, αλλά και στις λεπτομέρειες του ταξιδιού μας στην περιοχή αυτή. Η ίδρυση εμπορικού σταθμού στην Αλ Μίνα, υπαγορεύτηκε από την πρόθεση να συστηματοποιηθούν οι επαφές ανάμεσα στις ευβοϊκές πόλεις με μεταλλουργικά εργαστήρια και στις χώρες της Ανατολής, που διέθεταν μέταλλα. Η Αλ Μίνα φαίνεται ότι κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της υπήρξε λιμάνι και σταθμός ανεφοδιασμού πλοίων. Η περιοχή της δεχόταν τόσο μικρασιατικές όσο και σημιτικές πολιτισμικές επιρροές. Εκεί κατέληγε ο πιο σύντομος και άνετος δρόμος ανάμεσα στη Mεσόγειο και τη Mεσοποταμία.

Η πόλη αποτελούσε τόπο συγκέντρωσης αγαθών από την Ανατολή. Στο λιμάνι της διεξαγόταν εμπόριο μετάλλων από την Αρμενία, μπρούντζου από τη βόρεια Συρία, ανατολίτικων ειδών πολυτελείας, όπως ελεφαντοστού, πορφύρας και πολύτιμων υφαντών, αλλά και ελληνικών προϊόντων από το Αιγαίο.  Η Αλ Μίνα δεν ήταν το μοναδικό λιμάνι που προσέλκυσε τους Έλληνες, όπως μαρτυρούν τα κεραμικά ευρήματα. Μικρότερες ποσότητες ελληνικών αγγείων του 8^ου αιώνα π.Χ., κυρίως ευβοϊκών και ροδιακών, έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη της Συρίας, της Παλαιστίνης, και της Μεσοποταμίας. Ένα από αυτά είναι το Ρας ελ Μπασίτ, μία παράκτια θέση νοτιότερα της Aλ Mίνα, που πιθανόν να ταυτίζεται με το Ποσείδιο που αναφέρει ο Ηρόδοτος (Ιστορίαι, 3. 91).

Το να βρίσκεσαι σε μία τόσο μακρινή περιοχή και να φωτογραφίζεις τοπία και στοιχεία που προβάλουν το πολιτιστικό παρελθόν της ιδιαίτερης πατρίδας σου είναι πραγματικά μία υπέροχη εμπειρία. Αρκεί φυσικά να γνωρίζεις τα ψιλά γράμματα της ιστορίας και να απολαμβάνεις του μεγάλου θεϊκού δώρου να έχεις γεννηθεί στην Εύβοια, αυτή την τόσο προικισμένη περιοχή που θα έπρεπε κάποτε να τύχει και της ανάλογης εκτίμησης από τους σύγχρονους κατοίκους της.

Το αρχαιολογικό Μουσείο της Αντιόχειας βρίθει στοιχείων που παραπέμπουν στον Ελληνικό Πολιτισμό. Λίγοι όμως δυστυχώς γνωρίζουν πως το λίκνο του πολιτισμού αυτού υπήρξε η Εύβοια και οι αποικίες της στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.  

Ταξιδιωτικό άρθρο του Αλέξανδρου Καλέμη